BIRMA: MANDALAJ – OSTATNIA KRÓLEWSKA STOLICA

 

 

Król wytyczył więc w tym miejscu, odległym o nieco ponad 2 km od wschodniego brzegu wielkiej rzeki Irawadi płynącej spod himalajskich szczytów do Oceanu Indyjskiego, miejsce na swoją nową siedzibę. Miała ona według kosmologii bramińsko – buddyjskiej symbolizować środek świata.

 

Nazwano ją Złotym Miastem, zbudowano na planie kwadratu o bokach blisko 2 km długości zorientowanych na 4 strony świata. Otoczono wysokimi, ceglanymi murami z basztami w narożnikach, wieżami strażniczymi co kilkaset metrów oraz 12 bramami prowadzącymi – po 3 w każdym kierunku – na wschód, zachód, północ i południe.

 

A także szeroką fosą. Pośrodku tego kwadratu wzniesiony został drewniany pałac królewski. Głównie z przeniesionych na nowe miejsce, jak było to w tutejszym zwyczaju, budynków starego pałacu w Amarapurnie. Dziś Mandalaj należy do miejsc, które w Birmie trzeba koniecznie zobaczyć. Miasto oddalone od Rangunu o 620 km na północ, położone jest w samym centrum kraju.

 

Mniej więcej w takiej samej odległości na osi wschód – zachód od granic z Chinami i Laosem oraz Indiami i Bangladeszem. Ponieważ drogi są tu podłe, najszybciej i najwygodniej do Mandalaj dostać się można samolotem. Lotem bezpośrednim w ciągu 45 minut. Tyle, że takich lotów jest niewiele. Konkurujące ze sobą linie lotnicze w walce o pasażerów robią bowiem międzylądowania.

 

W zależności od rejsu bywają one w nowej, od 2005 roku, stolicy Birmy – Myanmaru Nay Pyi Taw, w Heho w pobliżu sławnego jeziora Inle, w Paganie i innych miastach. Zaś sama podróż powietrzna jest, o czym miałem okazję szybko przekonać się, jest równie egzotyczna jak ten kraj.

 

Po odprawie w porcie krajowym w Rangunie znalazłem się, wraz z tłumem pasażerów różnych linii lotniczych, w jednej wielkiej poczekalni z dwoma wyjściami na płytę lotniska. Nie ma bowiem tu czegoś takiego, jak stosowane na świecie bramki z numerami. Podobnie zresztą jest na pozostałych birmańskich lotniskach, a „zaliczyłem” ich sporo.

 

Licząc także międzylądowania, co najmniej kilkanaście startów i lądowań. Pasażerowie otrzymują oczywiście karty pokładowe i kwity bagażowe, ale do ich ubrań przyklejane są także nalepki linii, którą lecą. Ułatwia to personelowi lotniska i załodze samolotu orientację, czy ktoś nie pomylił linii.

 

Gdy nadchodzi pora odlotu, a przynajmniej w Rangunie, chociaż nie tylko, różnice między startami samolotów różnych linii bywają parominutowe, w poczekalni pełniącej rolę sali odlotów pojawiają się przedstawiciele przewoźników z tablicami na kijach. Z emblematem linii – takim samym jakim oklejono pasażerów, bo analfabetyzm jest tu znaczny, a analfabeci też latają – oraz numerem rejsu. I zapraszają do samolotu.

 

Na krótki spacer pieszo aż do jego schodów. Na pokładzie kończy się jednak egzotyka. Samoloty są sprawne, wygodne, personel po azjatycku bardzo uprzejmy. Nawet podczas najkrótszego lotu – odbyłem także 20-25 minutowe, gdyż podróż lądem nawet między niezbyt odległymi miejscowościami zajęłaby, ze względu na stan dróg, parę godzin – podróżni częstowani są jakimś napojem, orzeszkami bądź czymś innym do przegryzienia.

 

Chociaż nie jest to konieczne, bo na birmańskich liniach wewnętrznych można wnosić na pokład wodę lub inne napoje w niewielkich, plastykowych butelkach. Po krótkim locie z jednym międzylądowaniem samolot siada miękko w Mandalaj i kołuje niemal pod sam budynek lotniska. Odbieramy bagaże i ruszamy do oddalonego o 45 km miasta.

 

Po drodze mijamy liczne stupy. Pojedyncze, ale także w grupach po kilka – kilkanaście w jednym miejscu. Wystarczy parę chat, aby w pobliżu było jakieś miejsce kultu. Stupy stoją także wśród pól. Jeżeli nie pokryte złotem, to pomalowane złotą farbą, lub białe. Zadbane stanowią kontrast między nierzadko skrajnie ubogimi siedliskami ludzi.

 

Wprost trudno zrozumieć, jak w tak biednym kraju jego mieszkańcy mogą znaczną część swoich dochodów przeznaczać na budowę i utrzymanie stup, pagód i klasztorów, a także setek tysięcy mnichów. Ale religijność jest tu ogromna, podobnie jak szacunek dla mnichów, nawet nieletnich.

 

Przejeżdżamy przez wioski i małe osady. Mijamy posągi smoków, przydrożne bazarki, dwukołowe wozy ciągnięte przez konie, motocyklistów. Im bliżej miasta, tym więcej sklepowych szyldów również po angielsku. Na przedmieściach widzę ładne, zadbane osiedle jednopiętrowych domów. W Mandalaj uwagę zwracają nieprawdopodobnie przeładowane samochody.

 

Z ładunkami ustawionymi niekiedy na wysokość kilku metrów. Nareszcie hotel. Przy 26 ulicy, tuż obok oddzielonych od niej wypełnioną wodą szfosą, murów twierdzy i fortu. W pobliżu jej bramy południowej – zachowało się ich pięć – Kyaw Moe Gate.

 

Miasto, poza kilkoma historycznymi trasami, ma nowoczesny układ tworzących szachownicę, przecinających się pod kątem prostym numerowanych ulic i alei. Wytyczonych ze wschodu na zachód i z północy na południe. Na planie centrum miasta doliczyłem się ponad 20 hoteli, wielu restauracji i kawiarni, biur podróży i większych sklepów.

 

W pobliżu jest stacja kolejowa, ponad 3 km na zachód przystań rzeczna. I – co dla mnie bardzo ważne – niedaleko kilka zabytkowych pagód i monastyrów. Król Mindon Min przeniósł do Mandalaj nie tylko znaczną część budowli pałacowych, ale również około 150 tys. ludzi. Po śmierci pochowany został w grobowcu w północno – wschodniej części „Złotego Miasta”, którego budowę zakończono w 1859 roku.

 

Najmłodsza królewska stolica Birmy była nią jednak tylko niespełna 30 lat. W roku 1885 ostatni koronowany władca, król Thibaw Min oddał miasto i państwo brytyjskim kolonizatorom. A ci na wszelki wypadek zesłali go do Indii. Zabrał jednak ze sobą m.in. jeden z 9 tronów, wspaniałe dzieło birmańskiego snycerstwa.

 

Który dzięki temu ocalał i stanowi dziś, po „repatriacji” , obok innych cennych eksponatów, jedną z pereł Muzeum Narodowego w Rangunie. Bo „Złote Miasto” nie przetrwało II wojny światowej. Okupowane, wraz z krajem, przez Japończyków, spłonęło w marcu 1945 roku podczas walk z aliantami.

 

Pałac zbudowany z drewna tekowego odpornego na wodę i robactwo oraz inne budowle, a także ich wnętrza, meble, dzieła sztuki itp. płonęły jak zapałki. Z zespołu tego ocalały tylko mury i baszty obronne oraz jedna, historyczna i piękna budowla przeniesiona po śmierci króla Mindon Mina na zewnątrz murów obronnych i zamieniona w klasztor.

 

To Szwe Nan Da Daw, obecnie najpiękniejszy zabytek starej drewnianej architektury birmańskiej w mieście. Stojący obok zrekonstruowanego po pożarze w 1890 roku Atumashi Kyaung – „Niezrównanego Klasztoru”.

 

Dziś pustego. Znaczną część fortu „Złotego Miasta” zajmuje wojsko. Ale odbudowany pałac królewski i inne budowle tego zespołu można zwiedzać.

 

Przed wejściem do niego stoją dwie makiety armat z autentycznymi starymi lufami, na ogromnych, chyba betonowych, pomalowanych na biało kołach i lawetach. Ich tandetny wygład aż odrzuca. Najważniejszą budowlą pałacu była i jest nadal wielka Sala Tronowa zbudowana w samym środku pałacowego kwadrata, w której władcy udzielali audiencji.

 

Przypominają o tym dwie, dosyć kiczowate kukły króla i królowej siedzących na podwyższeniu. Wyposażenie tego i innych obiektów jest ubogie. Oryginalne spłonęło, odbudowano tylko same gmachy. Ale teren pałacowy jest zadbany. Troszczy się o to cała grupa kobiet. Zaś rzemieślnicy dokonują na bieżąco napraw i odnowień.

 

Nad pałacem dominuje 8–poziomowy spadzisty dach przypominający pagodę, zakończony iglicą. Nieco niższa od niego jest wieża obserwacyjna. Roztacza się z niej, po wejściu na szczyt krętymi schodami, piękny widok na cały kompleks, w którym mieści się obecnie również Muzeum Kultury.

 

A także na miasto oraz odległe w linii prostej o około 2 km i wznoszące się 240 metrów ponad poziom miasta, Wzgórze Mandalaj oraz rozmieszczone na nim o raz jego zboczach klasztory, pagody i stupy. To nie jedyne w Mandalaj cenne i warte zobaczenia obiekty sakralne. Ale o nich napiszę osobno.