Ogromna, długa, chociaż bynajmniej nie wąska sala, dobrze oświetlona z jednej strony przez wielkie okna, przypomina te wielkie balowe, które widziałem w Wersalu, wiedeńskim Schönbrunnie i wielu innych pałacach. Ale tu ściany oraz strop podtrzymywany przez dwa rzędy wysmukłych okrągłych kolumn pokryte są malowidłami o tematyce biblijnej i religijnej.
Jestem bowiem w największym klasztornym refektarzu w jakim kiedykolwiek byłem. W Trapeznoj Pieczerskiej Ławry w Kijowie, czyli refektarzu – jadalni mnichów. Niedawno, w latach 2014 – 2015, wspaniale odnowionej, dzięki czemu lśni ona pełnym blaskiem zachwycając oglądających ją turystów.
POD WEZWANIEM WIELEBNYCH ANTONIEGO I TEODOZJUSZA
Sala ta stanowi jedną zwartą całość ze znajdującą się z jej wschodniej strony rotundą cerkwi, aby zakonnicy mieli blisko do miejsca modłów. Też świeżo, razem z salą jadalną, odnowionej. Ta wielkość refektarza nie była przykładem gigantomanii, lecz wynikała z potrzeb. Gdy go budowano, w pieczerskim monasterze mieszkało ponad tysiąc mnichów!
Jest to jedna z najmłodszych budowli tego wspaniałego kompleksu zabytków architektury i sztuki sakralnej wpisanego na Listę Dziedzictwa UNESCO. Stanowiącego Państwowy Rezerwat Historyczno – Kulturalny, w najcenniejszej części górnej będącego muzeum.
Zaś w oddzielonej opadającą ku Dnieprowi ulicą między murami obronnymi części dolnej należącego do Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej Patriarchatu Moskiewskiego.
To tam znajdują się najważniejsze miejsca związane z wiarą. Słynne pieczary – Bliskie i Dalekie – w których spoczywają zmumifikowane zwłoki – relikwie świętych mnichów.
Cerkiew Trapeznaja, czytam w informacji na ścianie wystawy Odrodzonych Skarbów Sztuki Sakralnej w Ławrze, zbudowana została według projektu architekta W. Nikołajewa i nadano jej wezwanie wielebnych Antonija i Feodosija (Antoniego i Teodozjusza) Pieczerskich 13 sierpnia 1895 roku.
ARCHITEKT ALEKSIEJ SZCZUSIEW I ARTYŚCI MALARZE
Projekt wystroju Trapeznoj cerkwi i refektarza sporządził w 1903 roku architekt Aleksiej Szczusiew (1873-1949). Autor również, przypomnę jako ciekawostkę, m.in. soboru św. Trójcy w Ławrze Poczajowskiej oraz w Moskwie: Dworca Kazańskiego, Gmachu Czeki na Łubiance, soboru Chrystusa Zbawiciela, Mauzoleum Lenina i Hotelu Moskwa.
Na zamówienie duchownego soboru przygotował w pieczerskiej Trapeznoj ściany pod malowidła, projekt ikonostasu i innych obiektów oraz osobiście kierował pracami artystycznymi przy nich. Monumentalne malowidła wykonali artyści malarze G. Popow, I. Iżakiewicz i A. Łakow. Ozdabianie świątyni i refektarza zakończyli w roku 1910.
Wszystkie ikony do ikonostasu namalował G. Popow.
Do dnia dzisiejszego zachowało się ich tylko sześć: „Matka Boża z Dzieciątkiem”, „Chrystus Pantokrator” (Władca Wszechświata), „Wielebni Antoni i Teodozjusz Pieczerscy” , „Święci Cyryl i Metody”, „Zaśnięcie Matki Bożej” i „Wniebowstąpienie”.
Ikony te namalowane zostały na arkuszach blachy miedzianej farbami olejnymi ze złoceniami.
KOPUŁA Z 32 OKNAMI
Cerkiew pokrywa ogromna, spłaszczona, przypominająca konstantynopolską Hagia Sofia, kopuła z 32 wąskimi oknami oświetlającymi wnętrze, zakończona latarnią z niewielką złoconą, cebulastą kopułką. I otoczona czterema latarniami z mniejszymi, takiego samego kształtu kopułkami.
Z zewnątrz kopuła ta jest zielono – złota. Wewnątrz natomiast, na sklepieniu, pokryta jest freskami z postacią Chrystusa siedzącego na tronie i otoczonego przez anioły. A na pasie poniżej okien podobiznami 16 świętych mnichów pieczerskich. Z centrum kopuły zwisa ogromny złocony żyrandol.
Każdy centymetr ścian cerkwi ozdobiony jest malowidłami o tematyce biblijnej oraz podobiznami świętych. W dwupoziomowymi ikonostasie w dolnym pasie ikon znajduje się ich sześć, o wymienionej już tematyce.
Cztery inne zdobią złocone Carskie Wrota. W górnym pasie ikonostasu znajduje się jedenaście mniejszych ikon, z centralną, poziomą sceną Ostatniej Wieczerzy. Są również w tej cerkwi inne ikony zarówno pojedyncze, jak i po kilka umieszczonych obok siebie.
KAŻDY CENTYMETR POKRYTY MALOWIDŁAMI
Natomiast w refektarzu z wzorzystą, marmurową posadzką, strop pokrywa kilka monumentalnych malowideł ze scenami biblijnymi, w centrum z Matką Bożą w otoczeniu roju aniołów. Także ta część Trapieznoj ma każdy centymetr ścian i stropów, podobnie jak wnęk okien, pokryty malowidłami. W tym kilkoma wielkimi kompozycjami.
Bogato zdobione są również wszystkie kolumny podtrzymujące strop. Dla tych zwiedzających, którzy chcą dokładniej oglądać zdobnictwo tej sali lub odpocząć, jest kilka ław. Natomiast w jej końcu duże stanowisko z literaturą religijną, ikonami i pamiątkami.
Refektarz z cerkwią zbudowany został w sąsiedztwie głównej świątyni Ławry – soboru Uspienskiego (Zaśnięcia NMP) oraz Wielkiej Dzwonnicy. Z platformy widokowej na górze której roztacza się na obie te budowle wspaniały widok z góry.
Po ostatniej renowacji – także dzwonnicy, zaś sobór po odbudowie ruin, w które zamieniony został w rezultacie wysadzenia go w 1941 r., są to najchętniej odwiedzane obiekty w muzealnej części monasteru.
Chociaż obecnie, z jednym małym wyjątkiem – basztą św. Onufrego i przylegającym do niej fragmentem muru obronnego, wszystkie budowle i miejsca tego zabytkowego zespołu są wspaniale odnowione i utrzymane.
Zdjęcia autora
