Sardynia, druga co do wielkości wyspa na Morzu Śródziemnym, należy do najmniej znanych w Polsce regionów Włoch. Tak dalece, że została w ogóle pominięta w najnowszym, wydanym w br. dwutomowym, o objętości blisko 1,5 tys. stron, przewodniku po Włoszech wydawnictwa Hachette Live Polska. A jest to miejsce fascynujące, pełne zabytków, różnorodności kulturalnej, bujnej przyrody, bogate we florę i faunę, o znakomitych warunkach do wypoczynku – także bardzo aktywnego. Zasługujące ze wszech miar na „odkrycie” przez polskich turystów.
Wraz z przyległymi wysepkami zajmuje ona ponad 24 tys. km kw. powierzchni oraz 1800 (!) km linii brzegowej. Zarówno długich i szerokich piaszczystych plaż, jak i wapiennych klifów oraz granitowych skał. Na wyspie są bowiem również góry, z najwyższym szczytem w paśmie Gennargentu – Punta la Marmora o wysokości 1834 m n.p.m.
Stolicą administracyjną i głównym miastem Sardynii jest wspomniane już Cagliari. Inne większe miasta wyspy to Sassari, Lobia i Noro. Posiada ona 4 lotniska w pobliżu miast Cagliari, Alghero, Lobia i Tortali, a także porty pasażerskie, z których najważniejszymi są Cagliari, Lobia, Golfo Aranci, Arbatax, Santa Teresa di Gallusa oraz Porto Torres. Trzeba podkreślić, że każda z sardyńskich prowincji posiada dostęp do morza i oferuje gościom znakomite warunki do wypoczynku nad nim oraz uprawiania sportów wodnych. Ale nie tylko ono – oraz góry – są tamtejszą atrakcją turystyczną. Bardzo wiele interesujących miejsc znajdą tam zwłaszcza miłośnicy przeszłości, i to bardzo odległej, bo na wyspie ludzie mieszkali od czasów najdawniejszych, że wspomnę z czasów historycznych Fenicjan, Kartagińczyków, Rzymian, Wandali, Bizantyjczyków, Arabów, a z Półwyspu Apenińskiego i jego okolic m.in. Pizańczyków, Sabaudczyków, Piemontczyków, Hiszpanów, Austriaków i Włochów. Z tego tygla kultur powstała współczesna, tak ciekawa Sardynia. Nazywana – słusznie – wielkim muzeum archeologicznym pod otwartym niebem, z bogactwem historycznym i artystycznym. Z tradycjami świąt i obchodów sięgającymi czasów pogańskich, niezliczonymi obrzędami, ale także żywą kulturą współczesną i lokalnymi obyczajami. Bogata w ciekawe zabytki architektury i budowli sakralnych od czasów prehistorycznych oraz liczne świeckie, różnorodność kuchni itp. Przy czym obok wartości wspólnych dla całej wyspy oraz turystycznych atrakcji powtarzających się, niemal każda prowincja ma swoją specyfikę oraz własne hity.
Cagliari: zabytki i różowe flamingi
Prowincja Cagliari – najgęściej zaludniony obszar wyspy, na którym mieszka niema połowa wszystkich jej mieszkańców, szczyci się m.in. korzeniami fenickimi, kartagińskimi i rzymskimi oraz piękną stolicą o tej samej nazwie. A w niej rzymskim amfiteatrem, pałacem królewskim, katedrą, bazylika i innymi zabytkowymi świątyniami, średniowiecznymi wieżami, licznymi muzeami. A przecież ludzie żyli tam już w neolicie. Pozostałością po ówczesnych mieszkańcach są święte miejsca i nekropolie. Np. Pranu Muttedu w Goni, menhiry, kamienne bloki, megalityczne okręgi oraz starożytne miejsca pochówku – niewielkie kamienne groby domus de janas. Równocześnie są w tej prowincji rezerwaty przyrody, np. wodny Capo Carbonara, Światowego Funduszu na rzecz Przyrody Monte Ariosu, w którym żyją jelenie sardyńskie oraz dzikie koty, laguny będące lęgowiskami różowych flamingów itp. Mapka prowincji zawiera dziesiątki wartych zobaczenia lub odwiedzenia miejsc i miejscowości. Więcej na ten temat oraz innych atrakcji turystycznych znaleźć można na stronach: www.provincia.cagliari.it .
Carbonia Iglesias: 12 najważniejszych miejsc
Również starymi tradycjami szczyci się, sąsiadująca z poprzednią na południowym zachodzie wyspy, prowincja Carbonia Iglesias obejmująca także połączoną z nią wąską groblą wyspę Isola di Sant’ Antioco oraz wyspę Isola di San Pietro na Morzu Sardyńskim. Ta prowincja promuje zwłaszcza 12 miejsc i miejscowości, a w nich muzea, zabytki – wśród nich świątynie wczesnochrześcijańskie i romańskie, antyczne nekropolie, furriadroxius – skupiska zagród pasterskich budowanych dla ochrony stad przed napadami północno-afrykańskich piratów, groty w skałach – m.in. przepiękna Di Santa Barbara z fantastycznymi stalaktytami, urocze zatoki, ciche porty itp. Znana jest również z tradycyjnego rzemiosła, zwłaszcza ręcznie tkanych gobelinów, dywanów, plecionych koszy i sztuki zdobniczej. Oraz kuchni bogatej w smaki regionalnych potraw. Więcej o tej prowincji, jej głównym, 30-tysięcznym mieście Iglesias oraz ofercie kulturalno – turystycznej znaleźć można na: www.provincia.carboniaiglesias.it .
Olbia Tempio: surfcasting, gobeliny i pyszna kuchnia
W leżącej na północy wyspy prowincji Olbia Tempio promuje się zwłaszcza – jako najlepsze miejsce wypoczynku na plaży oraz sportów wodnych, a także wakacji na łonie natury – Gallura. Można tam uprawiać wędkarstwo jedną z najtrudniejszych i wymagających wielkiego zaangażowania technik: surfcastingu, czyli zarzucania przynęty z plaży daleko w morze. Odbywają się tam też znaczące imprezy jachtowe: Sardynia Cup i Rolex Maxi Yacht Cup. Innym z magnesów przyciągających do Gallury i całej prowincji gości jest niezwykle różnorodna kuchnia, z dominującą nadmorską – w tym małżami duszonymi w piecu, bottarga – wędzoną ikrą, ale również sławna pieczenią wieprzową i owczymi serami. No i oczywiście winem, w tym bardzo cenionym przez znawców białym Vermentino di Gallura. Uznaniem cieszy się też gallurskie rzemiosło: ręcznie tkane dywany, gobeliny, koce, wyroby kowalskie – zwłaszcza gaddhuresa, charakterystyczne ostrza bez końcówki do cięcia korka. Bo jest to także kraina dębu korkowego. Nie brak również miejsc atrakcyjnych dla miłośników archeologii, zabytków i historii. Więcej na te tematy na: www.visit-galluracostasmeralda.com
Medio Campidano: zamki, dzikie konie i nadmorskie atrakcje
Medio Campidano – reklamuje się ta prowincja Sardynii – oferuje turystom niezwykle różnobarwny krajobraz: od nieskażonej przyrody Zielonego Wybrzeża – Costa Verde, poprzez rozległe piaszczyste wydmy w Piscinas, aż po historyczne kopalnie w Naraculi, Ingurtosu i Montevecchio oraz całe zagłębia przemysłowe wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Do atrakcji należą też góry Monte Linas porośnięte lasami dębowymi i cisowymi, bogate w dziką zwierzynę. Są tam również najwyższe wodospady wyspy. Na bazaltowym płaskowyżu Giara di Gesturi żyją legendarne dzikie konie. W średniowieczu prowincja ta miała znaczenie strategiczne, o czym przypominają zamki: Castello di Monte Arcuentu, Montreale i Sardara, Las Plassas oraz twierdza w Sanluri – dziś muzea. Oczywiście są tam także plaże i nadmorskie atrakcje. Więcej o nich m.in. w broszurach „Storia, arte e kultura” i „Natura e ambiente” oraz pod: www.provincia.mediocampidano.it .
Nuoro: szczyty „Srebrnych Drzwi”, wioska w kraterze i 200 świąt
Niezwykle bogata jest przyroda prowincji Nuoro. To w niej znajdują się najwyższe góry Sardynii – „Srebrne Drzwi”- Gennargentu, ze szczytami La Marmora ( 1834 m n.p.m. ), Bruncu Spina ( 1829 m n.p.m. ) i Punta Paulinu ( 1792 m n.p.m. ). Z gór tych wypływają główne rzeki wyspy. Bogata jest flora i fauna. Dużą atrakcję stanowi również wioska Monte Tiscali położona wewnątrz krateru na szczycie ( 515 m n.p.m. ) o tej samej nazwie. Jest to zarazem obszar bardzo bogaty w wykopaliska archeologiczne. Prezentująca je mapa, a także przewodnik archeologiczny – Guida Archeologica della provincia di Nuoro zachęcają do zwiedzenia blisko 30. Inna, również pięknie wydana i rozdawana na targach, bogato ilustrowana 40-stronicowa broszura poświęcona regionalnym świętom i obchodom – „Feste & Sagre – Il sacro e il profano nella provincia di Nuoro” zachęca do udziału w nich. A kalendarz – od stycznia do listopada, zawiera ich blisko 200 (!). Więcej na temat atrakcji turystycznych i kulturalnych tej prowincji pod: www.provincia.nuoro.it .
Ogliastra: między szczytem La Marmora i Morzem Tyrreńskim
Wiele do zaoferowania gościom ma także prowincja Ogliastra. Rozciąga się ona na wschodzie wyspy od gór Gennargentu do Morza Tyrreńskiego. Na wybrzeżu występują obok siebie skały i morze, przepięknymi zakątkami są małe laguny z plażami – zwłaszcza Cala Luna, Cala Sisine, Cala Mariolu lub Cala Goloritze, do których można albo dopłynąć od strony morza, albo dość pieszo. Wody Morza Tyrreńskiego mienią się w tym regionie różnymi barwami – od błękitnej i szmaragdowej, poprzez czerwień skał w Arbatax, aż do głębokich ciemnych nadawanych im przez skały w Punta Niedda i Punta Su Mastixi. Inną tamtejszą atrakcją jest „zielony pociąg” oraz stanowiska archeologiczne. O tych ostatnich wiele można dowiedzieć się z 80-stronicowej, bogato ilustrowanej i też rozdawanej na TT Warsaw książki „ Siti archeologici d’Ogliastra”. Najstarsze z nich pochodzą z paleolitu, sprzed 500 tysięcy lat, wiele jest z okresu starożytności. Więcej na temat atrakcji tej prowincji znaleźć można pod: www.provincia.ogliastra.it .
Oristano: sławne wino, osady neolityczne i nadmorskie klify
Jako synonim dobrego wina przedstawia się prowincja Oristano. Bo to tam, w wioskach Planagrii, powstaje słynne wino deserowe D.O.C. Malvasia di Bosa. Niezwykle widowiskowe są również oristańskie obchody wielu świąt, ze szczególnie sławnym wyścigiem konnym – setkami jeźdźców, L’Ardia di San Constantino. To także region wielu cennych zabytków przeszłości, gdyż był on zamieszkany już w V tysiącleciu p.n.e. Jako szczególnie warte zobaczenia wskazywane są osady neolityczne w Cuccuru is Arrius odkryte w kanale przy Zatoce Cabras, a także miasteczko Tharros zbudowane przez Fenicjan w VII w. p.n.e. i zamieszkane aż do XI w n.e. I w tej, leżącej na środkowym zachodzie wyspy prowincji nie brak plaż. Sporo z nich, a także lagun, stanowi chronione rezerwaty, po których można poruszać się pieszo, rowerami lub kajakami. Zachwycające są tamtejsze krajobrazy brzegowe, zwłaszcza białe skały wapienne i ciemne klify bazaltowe w S’Archittu oraz Santa Caterina di Pittinurri. To znowu tylko przykłady tego, co w tej prowincji warto zobaczyć i po co do niej przyjechać. Więcej na ten temat znaleźć można pod: www.provincia.or.it . Oferta turystyczno – kulturalna Sardynii jest więc ogromna i bardzo atrakcyjna. Warto, aby wiedza o niej dotarła do jak najszerszego grona naszych rodaków. Bo naprawdę warto tam spędzić nie jeden urlop.
