Toskania jest najpiękniejszym, chyba nie tylko moim zdaniem, regionem Włoch i jednym z najbogatszych w zabytki na świecie. Oszołamiająca Florencja, niepowtarzalna Piza, Siena, Lukka, San Gimignano, zachwycające zabytkami Arezzo, Cortona, Pienza, Prato i dziesiątki innych tamtejszych miejscowości lub pojedynczych zabytków, jak np. ruiny opactwa San Galgano czy klasztor Certosa del Galluzzo są Mekką turystów z całego świata. W tym, oczywiście, Polaków.
Z zadowoleniem należy więc powitać, gdyż bardzo pomoże on w poznawaniu tych wspaniałości, ukazanie się w naszym języku przewodnika wyłącznie po tym niezwykłym regionie, a nie tylko jako jednego z wielu we Włoszech. Przy czym znakomitego, chyba najlepiej przedstawiającego tamtejsze skarby architektury i sztuki oraz miejsca fascynujące i zachwycające: wydanego w „Zielonej serii” Michelina przez krakowską oficynę Bezdroża.
Z michelinowskich przewodników, wówczas tylko w innych językach, korzystałem z zadowoleniem już w odległych czasach, gdy po polsku dostępne były tylko dosyć zgrzebne przewomiasteczku Vincidniki, głównie wydawnictwa Sport i Turystyka, po niektórych krajach. Zgodnie z zasadami przyjętymi w tej serii, czytelnik otrzymuje obszerne i rzetelne informacje o kraju, regionie, poszczególnych zabytkach, ciekawych trasach zwiedzania i innych miejscach wartych poznania. Oznaczanych systemem gwiazdek od 1 do 3 oznaczających kolejno, od najwyższej punktacji: Zobacz koniecznie, Warto odwiedzić, Godne uwagi. Co nie oznacza, że pozostałe obiekty i miejsca, a one przecież w przewodniku dominują, na uwagę nie zasługują. Ale dysponując ograniczonym czasem wiadomo co jest najważniejsze. Bo poza nielicznymi wyjątkami są to oceny jak najbardziej trafne.
W przypadku Toskanii autorzy najpierw w części Organizacja podróży proponują tym, którzy planują tam podróż, kilka tras do wyboru, w zależności od indywidualnych zainteresowań. Przede wszystkim słynne miasta, z których większość wymieniłem już na wstępie. Ponadto Marmurowe Góry: centra kulturalne i dzika przyrodę; Obszar na północ od Florencji; Przyrodę i życie klasztorne w okręgu Casentino i Pratomagno; Doliny: Górnego Tybru i Chiana; Sienę i jej okolice; Region kopalniany i wyspę Elbę oraz południową Toskanię. Następnie radzą: kiedy i dokąd pojechać, jak się do wyjazdu przygotować i gdzie szukać potrzebnych informacji, jakie są możliwości transportowe, gdzie się zatrzymać i co jeść. Ponadto zamieszczają podstawowe informacje z różnych dziedzin ważnych dla turysty oraz – w rozdziale Co warto zrobić, a co zobaczyć? – o rozrywkach na świeżym powietrzu, uzdrowiskach, atrakcjach dla dzieci, świętach i festiwalach, zakupach i zwiedzaniu. Na zakończenie zaś krótkie rozmówki przydatne w podróży.
Kolejna cześć przewodnika prezentuje region. Jego przyrodę: krajobraz, regiony, florę i faunę. Historię, w ogromnym skrócie, ale świetnie przedstawioną od czasów najdawniejszych: etruskich, bo to przecież w Toskanii leży północno – zachodnia część dawnej Etrurii i jej zabytki, oraz rzymskich – po współczesność. Podobnie tamtejszą przebogatą sztukę i kulturę z ABC architektury. W którym na konkretnych przykładach, z ich rysunkami oraz wskazywaniem detali, przedstawiono charakterystyczne budowle sakralne i świeckie od średniowiecznych po współczesne. Nie zabrakło w tej części również informacji o współczesnej Toskanii: jej gospodarce, sprawach politycznych oraz regionalnej kuchni i winach.
Najobszerniejszą – ponad 260 stron – część przewodnika: Odkrywanie Toskanii poświęcono prezentacji miejscowości oraz ich zabytków i innych ciekawych miejsc w porządku alfabetycznym. Z liczbą mieszkańców, krótką historią, ważnymi informacjami oraz sugestiami co zobaczyć na miejscu i w okolicach. Im miejscowość ważniejsza z turystycznego punktu widzenia, tym informacje te są obszerniejsze. W przypadku takiej perły jak Florencja, zawarto je na 85 stronach. Chyba z wszystkimi istotnymi informacjami – od historycznych po praktyczne, licznymi zdjęciami i ilustracjami itp. Ze zwracaniem uwagi czytelnika na najważniejsze miejsca i detale sławnych pałaców, świątyń, placów itp. I propozycjami w jaki sposób je zwiedzać. A także z informacją dla tych, którzy mają ograniczony czas, co przede wszystkim powinni zobaczyć. Wśród 8 polecanych jako najważniejsze obiektów i miejsc zabrakło mi tylko Piazzale Michelangelo na lewym, wysokim brzegu rzeki Arno, z którego roztacza się fantastyczna panorama tego przepięknego miasta. Bo i jego pominąć nie wolno. Oznaczone jest zresztą, tylko w innym miejscu, 3 gwiazdkami, jako punkt widokowy.
Podobnie opisano w przewodniku również inne, najwyższej klasy miejscowości, obiekty i miejsca. Dodatkowo włamując w tekst i wyróżniając barwnym tłem informacje niekiedy o charakterze ciekawostek lub anegdot. M.in.: Marmur z Carrary, Niezrównany gawędziarz ( Boccaccio ), Sztuka w Cortonie, Kamienie półszlachetne ( na Elbie ), Podwójny papież ( Jan XXIII w XV i XX wieku ), Botticelli, Fra Angelico, Domenico Ghirlandaio, Legenda Prawdziwego Krzyża, Eppur si muove! ( A jednak się kręci ! ) – o Galileuszu i jego procesie inkwizycyjnym, Plany wyprostowania Krzywej Wieży ( w Pizie – od 1178 r. było ich już ponad 800 ! ), o miasteczku Vinci, którego nazwa stała się nazwiskiem sławnego Leonardo itd. Odszukanie tego, co jest potrzebne, ułatwia Indeks i spis map i planów. Całość napisana nie tylko rzetelnie, ale i bardzo dobrze. Zaskoczył mnie sposób podania tylko jednej informacji. Z całą powagą, jak gdyby chodziło o fakt naukowy a nie o hagiograficzną legendę, autorzy o śmierci św. Minato ( 250 r. n.e. ) napisali m.in.: „Kiedy ostatecznie ścięto mu głowę, przekroczył rzekę Arno trzymając głowę w swoich rękach”. Ale potraktować to należy jako ciekawostkę. Jest to bowiem świetny przewodnik, który polecić mogę nie tylko osobom wybierającym się do Włoch, których oczywiście bez Toskanii poznać i zrozumieć nie sposób, ale również wszystkim których interesuje włoska kultura, sztuka i architektura.
TOSKANIA. Przewodnik turystyczny z serii „Zielony przewodnik Michelina”. Praca zbiorowa, tłum. Kamila Olek i Grzegorz Techmański. Wyd. Bezdroża, wydanie I, Kraków 2009, str. 351.
