Tylko dwa tomy atlasów – przewodników turystycznych serii „wojewódzkiej” Polski Niezwykłej warszawskiego wydawnictwa Demart poświęcono równocześnie terenowi dwu województw. Prezentujemy pierwszy z nich: Śląskie i Opolskie. Obszar ten w częściach poświęconych regionom i atrakcjom województwa potraktowany został jako całość. Natomiast w części informacyjnej osobno przedstawione są w nim szlaki turystyczne obu województw. „Zachęcamy Państwa do poznania niezwykłych zakątków województw: opolskiego śląskiego – piszą autorzy we wstępie. Przedstawiamy tereny o niezwykle bogatej historii tworzonej m.in. przez Piastów Śląskich, Czechów, Austriaków, Prusaków, a po II wojnie światowej – Polaków. Poruszamy tematy związane z górnictwem. Wiele miejsca poświęcamy współczesnym wydarzeniom, opisujemy żywy folklor, familiarny styl życia i poczucie odrębności, które przetrwało w licznych wsiach na Opolszczyźnie i Górnym Śląsku…”
Autorzy w części Regiony proponują bliższe poznanie 11 miejsc i obszarów: Północne rubieże Śląska Opolskiego, Kraina drewnianych kościołów, Od Ślęży po Góry Złote, W dolinie Odry, Śląsk biały, Śląsk zielony, W cieniu Jasnej góry, Jurajskie Orle Gniazda, Wschodni kres Sudetów, Polacy, Niemcy, Morawianie, Nie tylko kopalnie i Harnasiowe rubieże Beskidu Śląskiego. W każdym są, jak zwykle, mapy drogowe w stali 1: 300 000. Ponadto liczne zdjęcia, ilustracje oraz opisy setek miejsc i historii, w tym ponad 300 uznanych przez autorów jako niezwykłe. Oto kilka przykładów, tradycyjnie wybranych „na chybił – trafił”:
* Pawełki – Rododendrony w sosnowym lesie ( w części „W cieniu Jasnej Góry” ): Rododendrony katawbijskie, których ojczyzną jest Ameryka Północna, w Polsce spotyka się dosyć często w parkach. Nie tworzą u nas naturalnych siedlisk. Tymczasem w lesie pod wsią Pawełki można zobaczyć wiekowe okazy rododendronów katawbijskich odmiany wielokwiatowej rosnące w stanie dzikim, tzn. bez specjalnej opiek ogrodniczej. Zwarta kępa efektownych krzewów, otoczona przez leśników ogrodzeniem, jest chroniona jako pomnik przyrody. Nie jest to jednak stanowisko pochodzenia naturalnego. Na początku XX w. w tym miejscu powstała szkółka różnych roślin egzotycznych. Sadzonki wędrowały stąd do Kochcic, gdzie bogaci Ballestremowie urządzali ogród przypałacowy… Część sadzonek rododendronów pozostała w szkółce pod Pawełkami i dziś te piękne krzewy cieszą oczy swych miłośników…”
* Kędzierzyn–Koźle – Baszta Montalamberta ( w części „Polacy, Niemcy, Morawianie” ): „Już na początku XVIII w. Austriacy ufortyfikowali Koźle, otaczając miasto wałami o narysie niedomkniętej, dziewięcioramiennej gwiazdy. Po zdobyciu twierdzy przez Prusaków w 1741 r. dokonano znacznej modernizacji, wzmacniając jej system obronny. Projektantem nowych fortyfikacji był słynny Holender Gerhard Wallrave, wzięty specjalista, autor projektów twierdz w Głogowie, Brzegu. Nysie, Kłodzku, a nawet w Magdeburgu i Moguncji. Festung Cosel była rozbudowywana w latach późniejszych …”.
* Wilamowice – Echa średniowiecznej Flandrii ( w części „Nie tylko kopalnie” ): „Wilamowice powstały około 1250 r. a osadników do zaludnienia wsi ściągnięto aż z Frygii i Flandrii. Ponoć stało się tak z powodu znacznego wyludnienia Śląska po najeździe tatarskim w 1241 r. Według tradycji koloniści byli uciekinierami z terenów niszczonych przez częste powodzie, wiec nie chcąc już mieć do czynienia z wodą, wieś założyli pomiędzy dolinami Soły i Wisły, choć w tym okresie miejscowości zakładano w dolinach rzek. W nieznanym nam dziś czasie osiedliła się w Wilamowicach również grupa przybyszów ze Szkocji…W ciągu 700 lat wilamowiczanie zachowali poczucie odrębności. Dzisiaj żyje już ostatnie pokolenie, które posługuje się dawną gwarą i w święta ubiera w tradycyjne stroje…”.
* Wisła – Miasteczko wielu wyznań ( w części „Harnasiowe rubieże Beskidu Śląskiego” ): „Na Śląsk Cieszyński nauki Lutra dotarły już na początki XVI w. Przyjmowane tu były chętnie jako reforma oraz uwolnienie od uciążliwych podatków i świadczeń na rzecz Kościoła. Książę cieszyński Wacław III Adam w 1540 r. uczynił luteranizm wyznaniem państwowym…”.
W dziale Informator autorzy opisują trzy szlaki turystyczne woj. opolskiego: Średniowiecznych polichromii brzeskich, Drewnianego budownictwa sakralnego i Śląskie rezydencje. Natomiast w woj. śląskim cztery: Zabytki techniki, Architektura drewniana, Orle Gniazda – Jurajskie Warownie oraz Kolei wąskotorowych. Ponadto atrakcje województwa: ukształtowanie terenu, przyroda, kultura ludowa, zamki, pałace i dwory, architektura sakralna, obiekty inżynieryjne, fortyfikacje, bitwy i muzea oraz obiekty podziemne. A także 174 imprezy cykliczne i inne, kuchnię regionu, jego bazę noclegową z blisko 2,2 tys. adresów oraz inne przydatne adresy. Zaś w części Mapy – 34 plany miast, ponadto mapy Beskidu Śląskiego Żywieckiego w skali 1:75 000 i Skorowidz miejscowości. Jest to więc kolejna pozycja ułatwiająca poznawanie ciekawych i niezwykłych miejsc dwu województw, z masą informacji i ciekawostek o nich.
ŚLĄSKIE I OPOLSKIE. Atlas – przewodnik turystyczny z serii „Polska Niezwykła – województwa”. Praca zbiorowa. Wyd. Demart SA, Warszawa 2009, str. 254.
