Wiosna rozpoczęła się już na dobre, pora więc myśleć zarówno o wakacjach, jak i krótszych wycieczkach w bliższe i dalsze okolice. A w wyborze tras i miejsc pomagają przewodniki. Ciekawą ofertę przewodników po regionach i miastach Polski ma wydawnictwo BOSZ. Niektóre z nich już omawiałem, kilku nie chociaż ukazały się już jakiś czas temu. Ale nadal są aktualne, np. „Gdańsk”, „Świętokrzyskie”, „Warmia i Mazury”, „Wielkopolska” czy „Mazowsze”. Przewodniki te różnią się od innych nie tylko wieloma szczegółami, ale przede wszystkim układem. Poza niewielkimi wyjątkami zawarte w nich informacje są w układzie tematycznym, a nie terytorialnym. W przypadku omawianego właśnie Mazowsza zaczyna się on od krótkiego rozdziału co o nim warto wiedzieć.
Autorzy zwracają uwagę, że obecne granice województwa mazowieckiego różnią się znacznie od historycznych tego regionu Polski. Znajduje się w nich bowiem także fragment Podlasia oraz niemal cała ziemia radomska. Z dawnego Księstwa Mazowieckiego do woj. łódzkiego przyłączono natomiast ziemie: rawską i łowicką, zaś do podlaskiego ziemie: łomżyńską i wiską.
Będąc największym obszarowo i pod względem liczby ludności z polskich województw, jest krainą niespójna cywilizacyjnie i kulturowo. Większa jego część jest słabo rozwinięta gospodarczo co, zauważają słusznie autorzy, dla turysty nie musi być wadą, lecz atutem. Konsekwencją tematycznego układu przewodnika są rozdziały merytoryczne.Poza wyodrębnioną Warszawą z zarysem jej dziejów i kultury oraz prezentacją najważniejszych zespołów zabytkowych stolicy, placów i ulic, najpiękniejszych parków i ogrodów itp. inne uwzględnione miejscowości, miejsca, zabytki i obiekty w większości przedstawione zostały w rozdziałach tematycznych.To znajdziesz tylko na Mazowszu; Miasta, miasteczka i wsie; Sanktuaria Mazowsza; Zamki, pałace, dwory; Miejsca wielkich bitew; Sławni ludzie Mazowsza; Szlak Fryderyka Chopina; Bliżej natury oraz Pieszo i konno, rowerem kajakiem.
W pierwszym z nich autorzy przedstawili m.in. Teatr Stanisławowski w Łazienkach, Puszczę na granicy Warszawy, Szlak cudu nad Wisła, Redutę Napoleona w Modlinie, Skarby tysiącletniego Pułtuska, Szarżę konną nad Narwią, dawną stolicę Mazowsza czyli Płock i osobno legendarne Drzwi Płockie, Lustro Twardowskiego w Węgrowie, Muzeum Instrumentów Ludowych w Szydłowcu itp.
W Miastach, miasteczkach i wsiach ciekawe miejsca dookoła stolicy oraz w poszczególnych częściach województwach. Sanktuaria – także warszawskie – w alfabetycznym układzie miejscowości. Zamki, pałace i dwory – najpierw książęce, następnie magnackie, wreszcie ciekawe według stylów architektonicznych, na końcu zaś wybrane dwory.Sławni ludzie Mazowsza, to przybliżenie czytelnikowi miejsc z nimi związanych. Np. Reymontowskie Chlewiska, Wyprawa do Czarnolasu (Jan Kochanowski), Lipków pana Zagłoby, Kościuszkowskie Maciejowice, Przysucha Oskara Kolberga, Warka Kazimierza Pułaskiego, Sulejówek twórcy legionów, Czarodziej z ulicy Krochmalnej (Warszawa żydowska w twórczości Izaaka Bashevisa Singera), Gombrowiczowska Wsola i wiele innych.
Informacje są zwięzłe, poszczególnym miejscowościom, poza stolicą, autorzy poświęcili 1-2, rzadziej 3 strony, ale niekiedy omawiając 2-3 miejsca na jednej. Mocną stroną przewodnika, jak i całej tej serii są kolorowe zdjęcia (ponad 330), mapy i plany, informacje praktyczne oraz, oczywiście informacje merytoryczne. W tym kalendarium dziejów Mazowsza od V wieku n.e. do utworzenia w 1999 r. województwa w obecnych granicach.
A także niezliczone ciekawostki i fakty mało znane. Przykładów można przytoczyć wiele, ograniczę się do paru. * Zygmunt III Waza przenosząc siedzibę królewską do Warszawy, nie podniósł jej formalnie do rangi stolicy kraju. Zrobił to dopiero… car Rosji (i nie uznawany przez nas w tym charakterze król Polski, Aleksander I). * Głaz narzutowy z czerwonego granitu o wadze około 100 tys. ton i 17,7 metrowym obwodzie odkryty w 1985 r. i nazwany „Mazurem” przytoczony został przez lodowce z rejonu Wysp Alandzkich. * Kapela Praska – brązowy pomnik w prawobrzeżnej części stolicy zaczyna grać wybraną, ulubioną melodię, gdy na określony adres wyśle się SMS.Mnóstwo krótkich ciekawostek znajduje się w rozmieszczonych w różnych częściach przewodnika kolorowych ramkach. Znowu tylko przykładowo wymienię: * Lustro Twardowskiego (W kościele Wniebowzięcia NMP w Wągrowcu.) * Najmniejszy domek w Warszawie. * Bursztynowe kadzidło ( Bursztyny wydobywano także z torfowisk na Kurpiach koło Kadzidła, a ich okruchy po obróbce mieszano z jałowcem i sypano do kościelnych kadzielnic.) * Cadyk Magid z Kozienic.
* Prekursor fantasy (Ernst A. Hoffman i jego dom w Płocku. Ten autor oper, bajek i baśni, m.in. „Dziadka do orzechów”, do której Piotr Czajkowski napisał słynny balet, miał polskie korzenie i żonę Polkę, znał nasz język, a do Płocka przeniesiono go karnie, gdyż będąc pruskim urzędnikiem rysował… karykatury zwierzchników.) * Wasyl Szujski. (Car moskiewski, od charakteru którego pochodzi polskie określenie szuja, zmarł na zesłaniu w Gostyninie, ale jego ciało przewieziono na Kreml, gdyż został… prawosławnym świętym.)* Dawid z Płońska (Ben Gurion, twórca państwa Izrael). * Muzeum Gwizdka (W Gwizdałach k/ Łochowa, prawdopodobnie jedyne na świecie). * Rakietnicy Prądzyńskiego (Zastosowanie w Bitwie pod Olszynką Grochowską w 1831 r. nieznanej Rosjanom broni spowodowało popłoch w oddziałach gen. Dybicza i ich odwrót). Już na podstawie tych paru przykładów widać, że jest to książka ciekawa. Nie tylko do korzystania podczas zwiedzania, ale także po prostu do przeczytania.
MAZOWSZE. Przewodnik. Autorzy: Kazimierz Kunicki, Tomasz Ławecki, Liliana Olchowik – Adamowska. Zdjęcia: Agnieszka i Włodek Bilińscy, Waldemar Panów, Zbigniew Panów, Maciej Pawluk. Wyd. BOSZ, wyd. I Olszanica 2010, str. 272, cena 49,90 zł.
