Największą świątynią Warny, trzeciego pod względem liczby ludności (niespełna 340 tys.) miasta w Bułgarii, jest sobór (katedra) p.w. Zaśnięcia Matki Bożej (Sv. Uspienie Bogorodiczno). Należy, oczywiście, do Autokefalicznego Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego, największego, chociaż nie jedynego, związku wyznaniowego w kraju. Jest główną świątynią metropolii warneńskiej i wielkopresławskiej. Ma ciekawą historię, wyrazistą architekturę oraz bogate zdobienia wnętrza.
BLISKO XII WIEKÓW CHRZEŚCIJAŃSTWA
Chrześcijaństwo przyjęte zostało w Bułgarii, jako religia państwowa, już (chrzest chana Borysa, który przyjął imię Michała) w roku 866. I od początku budowano tam kaplice oraz świątynie, z których nieliczne przetrwały do naszych czasów wojny, pożary, prześladowania (5 wieków tureckiego jarzma) i inne klęski.Turcy nie zabraniali odbudowywania zniszczonych i budowania nowych pod warunkiem, że „nie będą rzucać się w oczy”.
Czyli nie powinny być wyższe, niż jeździec siedzący na koniu. Wyznawcy innych religii niż islam, byli bowiem traktowani jako obywatele niższej kategorii. Ten wymóg spowodował, że sporą część wznoszonych w tamtych czasach świątyń chrześcijańskich wkopywano nawet kilka metrów w ziemię, aby zapewnić w nich więcej przestrzeni.
Podobnie zresztą, jak w innych krajach bałkańskich i w części Europy, które znajdowały się pod rządami sułtanów. Sytuacja zmieniła się dopiero po wyzwoleniu Bułgarii spod tureckiego jarzma w wyniku wojny rosyjsko – tureckiej w latach 1877-1878. Dopiero wówczas dawne ograniczenia wysokości oraz wielkości cerkwi i soborów straciły moc. I mogły powstać tak duże świątynie, jak sobór p.w. św. Aleksandra Newskiego w Sofii, największy w kraju.
POMÓGŁ KSIĄŻĘ – GENERAŁ GUBERNATOR
A także sobór w Warnie, o którym piszę. Chociaż były wyjątki, zwłaszcza pod koniec tureckiego jarzma. Przykładem mogą być, o wiele wyższe niż wymagane maksimum jeźdźca na koniu, w przypadku świątyń, które znam. Zbudowanej w roku 1857 cerkwi p.w. Trzech Świętych Hierarchów w mieście Szumen i w roku 1869 p.w. św. św. Cyryla i Metodego w Burgas.
Sobór warneński ma, jak już wspomniałem, ciekawą historię. Po zwycięskiej wojnie z Turkami, kiedy w Bułgarii powstała wdzięczność i narodził się „sentyment” do wyzwolicieli Rosjan i ich kraju, mieszkańcy Warny zaprosili rosyjskiego księcia Aleksandra Dondukowa-Korsakowa (1824-1893).
Ówczesnego (1878) krótkotrwałego generała gubernatora nowego księstwa Bułgarii. Celem był udział w nabożeństwie w należącej do Egzarchatu Bułgarskiego cerkwi p.w. św. Michała Archanioła. Zaskoczony, i jak podają źródła, rozczarowany wyglądem i stanem tej świątyni, obiecał pomoc w budowie nowej, bardziej reprezentacyjnej.
Metropolia warneński Symeon powołał w roku 1879 specjalną komisję, która zajęła się przygotowaniami do wzniesienia soboru. Jego projekt wykonał architekt Maas z Odessy wzorując się na jednej z cerkwi w pod petersburskim Peterhofie.
HISTORIA BUDOWY
Stąd pojawił się, rzadki w Bułgarii, styl rosyjskiej architektury sakralnej. Dodam, że jeszcze bardziej rosyjski w jej dawnym stylu jest wspomniany już sobór p.w. Aleksandra Newskiego w Sofii. Kamień węgielny pod budowę warneńskiego położył 22 sierpnia 1880 roku pierwszy książę Bułgarii Aleksander I Battenberg (1857-1893).
Sfinansowano ją z darów społeczeństwa i dotacji państwowej. Podstawowa budowa trwała 6 lat, chociaż prace wykończeniowe i zdobnictwa wnętrz trwało do laty 60-tych XX wieku. Ale konsekrowano ją już w roku 1886. Dzwonnicę 38-metrowej wysokości dobudowano do głównej bryły budynku w latach 1941-1943.
Ponieważ miał to być również wyraz wdzięczności za wyzwolenie spod tureckiego jarzma, wybierając wezwanie patronki, Marii, postanowiono upamiętnić w ten sposób rosyjską carycę Marię Fiodorowną. Natomiast patronami ołtarzy bocznych zostali św. Mikołaj z Myry i św. Aleksander Newski.
Ostatni car Rosji Mikołaj II dwukrotnie przekazał tej świątyni dary. W 1901 r. 3 duże obrazy świętych i 42 niewielkie ikony. Zaś w 1904 r. kolejne 8 ikon. Zgodnie z cerkiewną tradycją freski o tematyce biblijnej i przedstawiające życie Marii z Nazaretu oraz licznych świętych, a także dekoracje kwiatowe pokrywają ściany, strop, wnętrza kopuł oraz kolumny i łuki.
OBIEKT SAKRALNY I ATRAKCJA TURYSTYCZNA
Dwupoziomowy jest, wyrzeźbiony w drewnie oraz ozdobiony licznymi ikonami, ikonostas. Przed ołtarzem w nawie głównej leżą dwa duże czerwone dywany ze złotymi, dwugłowymi bizantyjskimi orłami. Rzeźbiona jest również ambona oraz tron metropolity, wykonany w 1897 r. przez rzeźbiarza Nico Mavrodiego. Zaś posadzka tam, gdzie nie ma dywanów i chodników, wyłożona jest kolorowymi płytkami.
Warte uwagi są również witraże w oknach. Zwłaszcza wstawione dopiero w latach 60-tych XX w. z postaciami świętych Cyryla i Metodego oraz Klemensa i Angelariusza Ochrydzkich. Podczas zwiedzania warneńskiego soboru trafiłem na ślub młodej pary.
Z jej przygotowaniem w przedsionku do wejścia, przemarszem ze świadkami do ołtarza oraz barwną i ciekawą ceremonię zaślubin, oczywiście filmowaną jako pamiątka rodzinna. Oraz mnóstwem zaproszonych gości, wypełniających boczne ławy. Sobór ten, podobnie jak św. Aleksandra Newskiego w Sofii, traktowany jest jako dowód wdzięczności za wyzwolenie kraju z tureckiego jarzma. Na pewno zasługuje na dokładniejsze obejrzenie.
Zdjęcia © autora
Autor uczestniczył w dziennikarskiej podróży studyjnej na zaproszenie BBSA – Bulgarian Black Sea Alianace. Sojuszu Bułgarskiego Morza Czarnego.
