W centrum Sankt Petersburga, kilkadziesiąt metrów na północ od głównej ulicy Północnej Stolicy Rosji – Newskiego Prospektu, w rejonie zamkniętym od zachodu, północy i wschodu Kanałem Gribojedowa oraz rzeczkami: Mojką i Fontanką, znajduje się Plac Sztuk. Nazwę swą zawdzięcza stojącym przy nim lub w pobliżu budowlom. M.in. Teatrowi Michajłowskiemu, Zamkowi Inżynieryjnemu, a przede wszystkim Muzeum Rosyjskiemu posiadającemu największą w świecie kolekcję sztuki rosyjskiej.
Mieści się ono w Pałacu Michajłowskim, jednej z najpiękniejszych budowli klasycystycznych w mieście. Zbudował go w latach 1819 – 1825 jeden z najznakomitszych spośród pracujących w Petersburgu architektów włoskich, Carlo Rossi, autor również całego założenia Placu Sztuk, dla wielkiego księcia Michaiła, brata carów: Aleksandra I i Mikołaja I.
W roku 1885 car Aleksander III postanowił stworzyć w nim dostępne dla publiczności muzeum sztuki rosyjskiej poświęcone pamięci jego ojca, cara Aleksandra II zamordowanego 1 marca 1881 roku przez anarchistycznych terrorystów z organizacji „Narodna Wola” nad pobliskim Kanałem Gribojedowa.
390 TYSIĘCY EKSPONATÓW
Zamiar ten zrealizował syn Aleksandra II, ostatni rosyjski car Mikołaj II otwierając 13 kwietnia 1898 roku Rosyjskie Muzeum Imperatora Aleksandra III. W 1917 roku jego nazwę zmieniono na obecną: Muzeum Rosyjskie. Wcześniej, bo w latach I wojny światowej do pałacu Michajłowskiego przyłączono sąsiedni budynek należący uprzednio do Leontija Benoit.
Uzyskano w ten sposób rozległą przestrzeń wystawienniczą. Która z czasem – Muzeum Rosyjskie posiada w zbiorach ponad 390 tysięcy (!) dzieł sztuki i innych artefaktów – rozszerzono tworząc oddziały w Zamku Michajłowskim oraz pałacach: Marmurowym i Stroganowskim.
Dyrekcja Muzeum Rosyjskiego zarządza również słynnymi petersburskimi ogrodami: Michajłowskim – przylegającym do pałacu i Letnim, w którym znajduje się Pałac Letni Piotra I oraz drewnianym Domkiem Piotra I. Jest to więc cały kompleks wart poznania. Ale, oczywiście, przede wszystkim, trzeba zobaczyć skarby Muzeum Rosyjskiego.
A jest ich naprawdę dużo i wysokiej klasy artystycznej. Pierwszą, historycznie najstarszą część zbiorów, muzeum otrzymało z Ermitażu i z Pałacu cara Aleksandra. Po rewolucji bolszewickiej zagrabiono i znacjonalizowano wiele prywatnych kolekcji dzieł sztuki włączając je do tutejszych państwowych zbiorów muzealnych.
OD STARORUSKICH IKON PO XX WIEK
Systematycznie też uzupełniano – trwa to nadal – zbiory o nowe nabytki. W stałej ekspozycji w 118 salach i innych pomieszczeniach znajduje się oczywiście tylko część, chociaż najważniejsza, tych ogromnych zbiorów. Uporządkowana chronologicznie, według okresów w których one powstały.
Zwiedzanie rozpoczyna się przechodząc pałacowymi schodami na I piętro i mijając pomnik cara Aleksandra II. A następnie poznając kolejno dzieła z poszczególnych okresów sztuki rosyjskiej poczynając od ikon. Ich zbiór jest tu ogromy, obejmuje około 5 tysięcy tych dzieł sztuki sakralnej powstałych między XII i początkiem XX wieku.
M.in. tak sławnych artystów jak Andrej Rublow, Dionisij, czy Simon Uszakow. Oczywiście w ekspozycji jest tylko ich wybór. Za cenną uważana jest kolekcja malarstwa i rzeźby XVIII – I połowy XIX wieku. Bo jest chyba największą tego kresu sztuki rosyjskiej w jednym miejscu. Posd tym względem „Tretiakowka” jest uboższa.
Oglądać można dzieła m.in. Iwana Nikitina, Carlo Rastrelli’ego, Fiodora Rokotowa, Władimira Borowikowskiego, Antona Łosienko, Dmitrija Lewickiego, Iwana Martosa. Siemiona Szczedrina, Oresta Kiereńskiego, Aleksandra Wienecjanowa, Karla Briułłowa, Pawła Fiodotowa, Aleksandra Iwanowa i wielu innych. Dominują liczne portrety i sceny rodzajowe, a także pejzaże, w tym włoskie.
AJWAZOWSKI, IWANOW, PIEREDWIŻNICY
Uwagę przyciąga m.in. akademicki obraz Karla Briułlowa „Ostatni dzień Pompei” z 1833 roku, przedstawiający wybuch Wezuwiusza i jego konsekwencje dla tego włoskiego miasta. Dzieło nagrodzone Grand Prix na Salonie Paryskim. Bogato reprezentowane jest malarstwo rosyjskie II połowy XIX w., chociaż w tym przypadku poważną konkurencję dla Muzeum Rosyjskiego stanowią zabiory Galerii Trietiakowskiej w Moskwie.
Wśród kilkudziesięciu malarzy, których obrazy bądź – znacznie rzadziej rzeźby – znajdują się w ekspozycji, wymienię przykładowo: Adriana Wołkowa, Aleksieja Sawrasowa (i jego słynny, wielokrotnie reprodukowany, niewielki obraz „Przyleciały gawrony”). A także Iwana Ajwazowskiego („Dziewiąta fala” i inne dzieła.)
Pisząc niedawno o Galerii Trietiakowskiej w Moskwie wspomniałem o słynnym, znajdującym się w niej ogromnym obrazie Aleksandra Iwanowa „Ukazanie się Chrystusa ludowi” (1837-1857). W Muzeum Rosyjskim eksponowana jest pierwsza, mniejsza wersja tego dzieła oraz liczne studia i szkice do niego.
Szczególną uwagę przyciągają obrazy malarzy – pieredwiżników. Nazywani tak byli, gdyż stworzyli jedną z najważniejszych w dziejach sztuki rosyjskiej grupę: Towarzystwo Ruchomych Wystaw Artystycznych, pokazując swoje prace także na prowincji.
„FRYNE W ELEUSIS” SIEMIRADZKIEGO I „CZARNY KWADRAT” MALEWICZA
Przykładowo wymienię Wasilija Pierowa, Konstatnina Makowskiego, Nikołaja Gay’a, Iwana Szyszkina, Michaiła Kłodta, Ilję Repina (m.in. sławni „Zaporożcy piszący list do tureckiego sułtana”, „Burłacy na Wołdze” i wiele innych), Wiktora Wasniecowa („Rycerz na rozstaju dróg”).
Wśród rosyjskich malarzy II połowy XIX wieku wystawiane jest również duże, na całą ścianę, płótno „Fryne w Eleusis” (1889) naszego rodaka Henryka Siemiradzkiego. Reprezentowanego także w Galerii Trietiakowskiej. Jako poddany carów który studiował w Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych uważany jest to za „swojego”.
Przełom XIX i XX w. reprezentowany jest skromie, ale wielkimi nazwiskami. M.in. Izaak Lewitan i jego pejzaże, niesamowity Michaił Wrubel słynny nie tylko z nowatorskich, cerkiewnych fresków namalowanych m.in. w Moskwie, Kijowie i Petersburgu. Kazimierz Malewicz ( i jego pierwsza, najsłynniejsza wersja „Czarnego kwadratu”).
Czy Walentin Sierow („Dziewczynka z brzoskwiniami” i nie tylko). No i przez przedstawicieli grupy „Świat sztuki”. M.in. Konstatnina Somowa, Konstantina Korowina, Borysa Kustodijewa, Nikołaja Rericha czy rzeźbiarza Roberta Bacha. Eksponowane jest też dosyć licznie malarstwo okresu radzieckiego.
Z „KARTĄ PETERSBURGA” BEZPŁATNIE
Od Kuźmy Pietrowa – Wodkina, poprzez Siergieja Konienkowa („Obrona Sewastopola”) czy rzeźbiarkę Wierę Muchiną (jej najsłynniejszym chyba dziełem jest ogromny stalowy pomnik „Robotnik i Kołchoźnica” w Moskwie). I całą plejadę innych. Jest więc co oglądać w tym muzeum.
Godny uwagi jest również sam pałac, a także jego widok z zewnątrz. Szczególnie polecam z pewnej odległości – z pobliskiego skweru przed głównym wejściem i stojącym na nim pomnikiem Aleksandra Puszkina, ulubionego miejsca odpoczynku ptaków. Muzeum Rosyjskie czynne jest codziennie poza wtorkami.
Bilety są w różnych cenach w zależności od tego co się chce zobaczyć. Najdroższe obecnie po 350 rubli (ok. 35 zł.). Ale uwaga! – posiadacze „Karty Miasta Sankt Petersburga” wchodzą na jej podstawie bezpłatnie i bez kolejki, co zwłaszcza w sezonie od wiosny do jesieni ma ogromne znaczenie. Bo kolejki, zwłaszcza do kas, bywają ogromne.
Zdjęcia autora
