Serbia nie należy do państw popularnych wśród polskich turystów. Bez nadmorskich plaż, znanych kurortów narciarskich, tanich przelotów czarterowych, nie ma u nas szans na bardziej masowe odwiedziny. Traktowana jest przede wszystkim jako kraj tranzytowy do Bułgarii i Grecji. Tak było zresztą zawsze. Nawet w latach 60-70 XX w., gdy urlop w Jugosławii bardziej „nobilitował” niż spędzony na Krymie czy czarnomorskim wybrzeżu Kaukazu – reszta Europy i świata była przecież dla nas wówczas w ogóle niedostępna. A jadąc do Jugosławii „wpadało się” na krótko do Belgradu i pędziło nad Adriatyk, głównie do Dalmacji. „Zaliczając” niekiedy to i owo po drodze oraz nie zastanawiając się, w której republice znajdujemy się. Nie było przecież wewnętrznych granic, oba alfabety stosowane były praktycznie równolegle, a i różnice językowe, poza macedońskim, ale kto wówczas jeździł do Macedonii?, poza religijnymi, dla Polaka były przeważnie trudno zauważalne. Wystarczyła znajomość, a nawet tylko rozumienie kilkudziesięciu słów, aby bez problemów porozumiewać się w podstawowych sprawach z gościnnymi mieszkańcami.
Mało kto zdawał sobie sprawę – i to niestety obserwujemy dotychczas, jak szalenie ciekawym krajem jest także – bo przecież trudno odmówić fantastycznych atrakcji również b. jugosłowiańskiej Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, Czarnogórze, Słowenii czy nawet Macedonii – właśnie Serbia. Osobiście stwierdziłem jak jest atrakcyjna „liznąwszy” ją trochę po raz pierwszy już w końcu lat 50-tych ub. wieku, a następnie pilotując w następnej dekadzie polskie grupy turystyczne. O późniejszych tam pobytach i przejazdach tranzytowych nie wspominając.
Mnie więc autor wydanego właśnie przewodnika nie musi przekonywać do poznawania atrakcji tego kraju. Ważne aby zachęcił do tego innych. Pisząc we wstępie: „Choć Serbia leży w samym centrum Półwyspu Bałkańskiego, na pograniczu Bałkanów i Europu Środkowej, ciągle pozostaje krajem nie odkrytym. Większość turystów kojarzy ją z filmami Kusturicy, muzyką Bregovicia lub po prostu jako państwo tranzytowe, które mija się jadąc do Bułgarii, Grecji lub Czarnogóry… …Serbia ma jednak o wiele więcej do zaoferowania, trzeba tylko wiedzieć jak szukać. Z taką właśnie myślą powstał niniejszy przewodnik, którego podtytuł brzmi Na skrzyżowaniu kultur.
To położenie między Wschodem i Zachodem, na szlakach łączących Europę z Bliskim Wschodem, w miejscu przenikania się kultur i cywilizacji, wpłynęło na dzisiejszy kształt Serbii. Współczesna mozaika etniczna i religijna, kultura, muzyka, kuchnia, są wypadkową jej burzliwych dziejów. A ich materialne świadectwa znaleźć można w każdym zakątku kraju. Poza kulturą, w Serbii fascynuje przyroda – piękne rzeki z niesamowitymi kanionami, dzikie góry i niezmierzone niziny.”
I autor przybliża ten kraj oraz jego niezliczone atrakcje w najobszerniejszym z wydanych dotychczas – uwzględniając także poświęcone mu części w przednikach po Bałkanach – o nim przewodniku w języku polskim. Niemal trzykrotnie obszerniejszym, niż część „Serbia”, innego autora, w przewodniku „Bałkany” wydawanym w tej samej serii w ubiegłych latach. Napiszę od razu: przewodniku bardzo dobrym, jeżeli nie wręcz znakomitym. Napisanym kompetentnie, ciekawie, z niezliczoną masą faktów i przydatnych turyście informacji, ale także anegdot i ciekawostek.
Zgodnie z układem przewodnika identycznego jak inne w tej udanej serii, czytelnik znajduje w nim w trzech rozdziałach wstępnych informacje ogólne o kraju (Zaproszenie do Serbii), Informacje praktyczne oraz Informacje krajoznawcze z charakterystyką geograficzno – przyrodniczą, historią, ludnością, religią, językiem, kultura i sztuką oraz kuchnią. Następne zaś, w podziale na 5 regionów kraju części przewodnikowej, chyba wszystko co należy wiedzieć o ich zabytkach, przeszłości i współczesności oraz innych atrakcjach.
Wcześniej zresztą, bo już w rozdziale wstępnym, autor proponuje poznanie przede wszystkim 14 największych atrakcji Serbii (a w następnych rozdziałach to samo w opisywanych regionach), 6 szlaków geograficznych oraz 5 tematycznych: Imperatorów rzymskich, Średniowiecznych monasterów (w tym w Kosowie), Zamków i twierdz, Wina oraz Rowerowego wzdłuż Dunaju. Ponadto Serbię dla turystów aktywnych: w siodle, pod żaglami, na rowerach, nartach, wędrówkach górskich, wyprawy do jaskiń, kajakowe oraz rafting i spływy.
Prezentacja poszczególnych regionów kraju i miejscowości przybliża ich historię, informacje o miejscach, które warto zobaczyć, a także ich opis z informacjami o dojeździe, poruszaniu się na miejscu, noclegach, wyżywieniu, rozrywkach kulturalnych itp. W przewodniku jest też kalendarium najważniejszych wydarzeń kulturalnych roku w Serbii w układzie miesięcznym, wykaz dni wolnych od pracy oraz kalendarium historyczne: od kultur mezolitycznych i neolitycznych po początek negocjacji akcesyjnych z Unią Europejską w 2014 roku. Treść wzbogaca 30 kolorowych zdjęć na dwu wkładkach i kilka czarno – białych w tekście. A także ponad 80 informacji w ramkach włamanych w tekst, prezentujących ważne postacie, miejsca, zabytki i wydarzenia.
M.in.: „Bitwa na Kosowym Polu”; „Emir Kusturica”; „Trasa turystyczna „Podziemny Belgrad”; „Nikola Tesla” (autor przedstawia go jako urodzonego w serbskiej rodzinie na terenie Chorwacji, inne źródła określają go jako Chorwata i podobno sam się za niego uważał. Na temat narodowości tego wynalazcy jest spór między Serbami i Chorwatami, o czym w informacji nie ma ani słowa); „Belgradzkie targowiska”; „Kremańskie proroctwo”; „Legenda o zlatarskiej gryce”; „Monastery Doliny Królów”, „Monastery Kosowa i Metohii”, „Wołosi”, „Wina negotińskiej krajiny”; „Legenda o powstaniu Diabelskiego Miasta”.
W przewodniku na wewnętrznych stronach okładki znajdują się mapy Serbii. Wewnątrz sporo mapek i planów miast. Na końcu zaś mini rozmówki i mini słowniczek polsko – serbski oraz Indeks wybranych nazw geograficznych atrakcji turystycznych. Doskonała (przeważnie) „pomarańczowo-czarna” seria przewodników Bezdroży wzbogaciła się więc o kolejną świetną pozycję, którą polecam Czytelnikom z dużą przyjemnością.
SERBIA. NA SKRZYŻOWANIU KULTUR. Autor: Tomasz Kwoka. Przewodnik Bezdroży. Wydawnictwo Helion, wyd. I, Gliwice 2014, str. 424, cena 49,90 zł, ISBN 978-83-246-8517-2
