„Zróżnicowana rzeźba terenu, malownicze szlaki i wieże widokowe, prastare dzieje i ciekawa architektura… Pośród licznych wzniesień otaczających Kotlinę Dzierżoniowską kryje się wiele atrakcji (kamieniołomy, sztolnie), żyją osobliwe zwierzęta (muflony oraz nietoperze) i rosną unikalne rośliny (azalie i różaneczniki w wojsławickim arboretum). W sercu kotliny leży Dzierżoniów, gdzie zachowały się m.in. fragmenty murów obronnych wyznaczających średniowieczne granice dzisiejszej stolicy powiatu.
Dech zapiera widok położonej na wzniesieniu Niemczy – jednego z najstarszych miast w Polsce. Pośród licznych zamków i pałaców wyróżnia się rezydencja w Pieszycach nie bez racji zaliczana do najcenniejszych zabytków śląskiego baroku. Natomiast w Piławie Górnej podziwiać można m.in. ślady osadnictwa wspólnoty Braci Morawskich, a szczególnie budynki, którym nadano nazwy: Dom Braci, Dom Wdów, Dom Wdowców oraz Dom Sióstr.
Ziemia dzierżoniowska to także fantastyczne miejsce dla amatorów aktywnego wypoczynku. W okolicy znajdują się liczne stadniny, wyciągi narciarskie i stawy, gdzie można wędkować. Powiat przecinają atrakcyjne ścieżki rowerowe i przyrodnicze, trasy nordic walking oraz ciekawe szlaki turystyczne”.
Tak wydawca zapowiada na okładce ten niewielki przewodnik. Szczerze mówiąc po przeczytaniu go byłem zaskoczony. Wielokrotnie przejeżdżałem drogą z Wrocławia do Kłodzka oraz z Wrocławia do Świdnicy, byłem na Ślęży i w Górach Sowich ale nie sądziłem, że pomiędzy nimi kryje się tak ciekawa kraina, leżąca zaledwie 50 km od Wrocławia i 375 km od Warszawy. Autor na początku prezentuje nam Top 10 czyli najciekawsze jego zdaniem miejsca w opisywanym regionie.
Są to m.in. dzierżoniowska starówka, arboretum w Niemczy-Wojsławicach, Góry Sowie z wieżą widokową na Wielkiej Sowie, historyczne miasteczko Niemcza z zachowanym gotyckim układem urbanistycznym, sanktuarium w Kiecczynie, osiedle Braci Morawskich w Piławie Górnej, a przede wszystkim wspaniała kolekcja renesansowych i barokowych epitafiów w Przerzeczynie, jedna z najciekawszych na Śląsku.
W czasach Piastów Śląskich dzisiejszy Dzierżoniów zwany wówczas Rychbach czyli „bogaty potok” był ważnym i bogatym miastem o czym świadczy chociażby posiadanie własnej mennicy oraz … kata. W 1762 roku na terenie wsi Piława Dolna rozegrała się bitwa kończąca austriacko-pruskie wojny o panowanie nad Śląskiem w której zwyciężyli Prusacy. Stąd ziemie te aż do 1945 roku znajdowały się w rękach niemieckich.
W XIX wieku w Bielawie wybuchło powstanie tkaczy śląskich, które opisał w powieści „Tkacze” Gerhard Hauptmann za co dostał literacką nagrodę Nobla. Dzisiejsza nazwa miasta pochodzi od nazwiska Jana Dzierżonia słynnego księdza-pszczelarza spod Kluczborka. Nie wiadomo dlaczego właśnie Dzierżoniów spotkał ten zaszczyt, jako że słynny pszczelarz nigdy nie był związany z tym miastem.
Z Dzierżoniowem i Bielawą wiążą się dzieje mieszkających tu od wieków Żydów. Kwitnąca gmina żydowska przestała istnieć po pogromach w XV stuleciu i odrodziła się dopiero w XIX wieku. Do dziś zachowała się synagoga oraz kirkut z ponad setką macew. Po II wojnie w opustoszałych miasteczkach osiedliło się wielu Żydów którzy przeżyli wojnę w obozach, w centralnej Polsce i na wschodzie. Stanowili tu oni większość mieszkańców, mówiono w jidysz, powstały żydowskie szkoły, stowarzyszenia i teatr. Po pogromie kieleckim i powstaniu Izraela większość żyjących tu Żydów wyemigrowała.
Autor proponuje kilka ciekawych wycieczek po Górach Sowich, kotlinie Dzierżoniowskiej i na Ślężę; po drodze obejrzymy, stare kościoły i mury obronne kilku miast, pałace i charakterystyczne dla tych okolic krzyże pokutne. Odwiedzimy Niemczę, która zasłynęła w 1017 roku skuteczną obroną przed wojskami niemieckiego cesarza Henryka II. Z kolei pobliski Przerzeczyn to najmniejsze uzdrowisko w Polsce, a w farze jest wspomniana już kolekcja kamiennych epitafiów.
W pobliskich Wojsławicach trzeba obejrzeć najsłynniejsze śląskie arboretum z największą i najstarszą w Polsce kolekcją różaneczników i azalii. Jak do tego dodamy Góry Sowie zbudowane z najstarszych w Polsce skał, ze słynną pruską twierdzą, potężne labirynty hitlerowskich podziemi Riese (Olbrzym), gdzie jak twierdzą niektórzy ukryto skarby Wrocławia a może nawet słynną „Bursztynową komnatę”, oraz jedno z najstarszych miejsc pogańskiego kultu na górze Ślęży, to okaże się że naprawdę warto odwiedzić ten zaskakująco ciekawy region Dolnego Śląska. Do czego wszystkich gorąco zachęcam. Na skrzydełkach okładki jest mapa powiatu dzierżoniowskiego i plany sześciu miasteczek, co ułatwi poruszanie się po regionie i trafienie do poszczególnych zabytków.
Coś więcej niż GÓRY SOWIE. Przewodnik po Ziemi dzierżoniowskiej. z serii Polska Turystyczna.pl. Autor: Tomasz Maciejczyk. Wyd. Amistad Sp. z o.o. Wydanie I, Kraków 2009, str. 128.
