KOŚCIERZYNA: STARE SKARBY W NOWYCH MURACH

 

Nawet obecnie jako siedziba władz miasta gminy w woj. pomorskim o liczbie ludności zbliżającej się do 24 tysięcy, z jego niespełna 16 km² powierzchni 55% zajmują użytki rolne, a 5% leśne. Trzy otaczające je jeziora: Gałęźne, Kapliczne i Wierzysko oraz kilka położonych w pobliżu powodują, że jest to popularne na Kaszubach centrum turystyczne. A równocześnie pielgrzymkowe, gdyż Kościerzyna jest podobno jedynym miastem w Europie, w którym w jednej parafii są

 

 

Matki Boskiej Kościerskiej Królowej Rodzin i Matki Boskiej Bolesnej Królowej Anielskiej. Większy i ciekawszy architektonicznie kościół p.w. Świętej Trójcy sprawia wrażenie, że jest o wiele starszy niż w rzeczywistości. Wrażenie to potęguje ustawiona w pobliżu jego makieta odlana w brązie. A takie zazwyczaj poświęcane są cennym zabytkom.

 

Tymczasem ta świątynia w stylu neobarokowym na planie krzyża greckiego, z wieżyczką po jego środku, wzniesiona została w latach 1914 – 1917 na miejscu wcześniejszych kościołów. I posiada sporo przeniesionych z nich cennych, znacznie starszych zabytków oraz wyposażenia. Ołtarz główny pochodzi z I połowy XVII w. i wykonany został w stylu późnorenesansowym – wczesnobarokowym. Pozostałe z XVIII w.

 

Za najcenniejszy, a zarazem najstarszy zabytek w tej świątyni uważana jest późnogotycka rzeźba „Ukrzyżowanie” z 1503 roku znajdująca się w prawym ołtarzu bocznym. Młodszym, ale cennym, gdyż wykonany został częściowo ze srebra, a waży około 100 kg, jest tzw. ołtarz pielgrzymi w bocznej nawie. Według przekazów jego fundatorem był gen. Józef Wybicki urodzony w pobliskim Będominie.

 

W ołtarzu tym znajduje się również jeden z dwu tutejszych „cudownych” obrazów – Matki Bożej Kościerskiej Królowej Rodzin. Jest to kopia z 1616 roku starej ikony datowanej podobno na IX w. W 1998 r. został on ukoronowany koronami papieskimi.

 

Drugi z kościerzyńskich kościołów, neogotycki Zmartwychwstańców, zbudowano w latach 1892-1894 na zachód od starej części miasta i do 1945 roku był ewangelickim. Dopiero po II wojnie światowej przejęli go katolicy. Wyposażenie również ma neogotyckie, z wyjątkiem oryginalnej gotyckiej Pièty przeniesionej do niego w XIX w. z klasztoru benedyktynek w Chełmnie.

 

 

Zaproszeni na dziennikarską podróż studyjną po tej części Kaszub przez Pomorską Regionalną Organizację Turystyczną z Gdańska, po drodze zwiedzamy również Kościerzynę. Jej centrum stanowi rynek. W przeszłości zapewne plac targowy, gdyż położony jest niedaleko od dawnej fary – sanktuarium p.w. Świętej Trójcy.

 

Najstarsze domy w rynku mają metryki z początku XIX wieku, zaś neogotycki ratusz, którego budowę zakończono w roku 1843, stoi nie pośrodku, lecz w jednej z pierzei. Obok domów starszych, są tu również budynki młodsze. Uwagę przyciąga ustawiona w rynku, odlana w brązie rzeźba Remusa Kaszubskiego, autora „Zwierciadła” i badacza regionu kaszubskiego. Ulubiony temat i tło dla fotografowania się.

 

Jest to jedna z trzech znanych tutejszych rzeźb świeckich. Dwiema pozostałymi są pomniki gen. Józefa Wybickiego, autora słów naszego hymnu narodowego. Duży, kamienny, z 1975 roku, zaprojektowany został przez Wawrzyńca Sampa. Mały, starszy, z 1947 roku, stoi przy zespole szkół technicznych. Natomiast przy ul. Kaplicznej wznosi się pomnik Chrystusa Króla ustawiony na cokole, który uprzednio był pomnikiem wdzięczności Kościerzakom poległym w armii pruskiej w wojnie z Francją w 1871 roku.

 

Kościerzyna bowiem, podobnie jak wiele innych miejscowości pomorskich, miała złożone dzieje. Zagarnięta przez Krzyżaków na początku XIV w. wróciła do Polski w 1466 r. będąc przez ponad 3 wieki siedzibą starostwa niegrodowego. W latach 1772 – 1920 znalazła się w zaborze pruskim. I stała ważnym ośrodkiem polskości na Kaszubach.

 

 

W Polsce Niepodległej była węzłem komunikacyjnym, bo m.in. przez nią poprowadzono magistralę kolejową Śląsk – Gdynia. Podczas okupacji Niemcy wysiedlili z miasta i jego okolic około 13 tys. Kaszubów, z których około 1,5 tys., głównie inteligencji zamordowali. Był to także ośrodek konspiracji antyhitlerowskiej. Działała tu Polska Armia Powstańcza i Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Pomorski”.

 

Po wojnie zbudowano zakłady przemysłowe, dzięki czemu liczba ludności wzrosła niemal trzykrotnie. Tutejszą atrakcją turystyczną jest m.in. skansen kolejowy. Mieści się on częściowo w parowozowni przelotowej zbudowanej w 1929 roku. Jego chlubą jest wagonik kolejki na Gubałówkę w Zakopanem z 1936 roku oraz kilka historycznych parowozów.

 

W sezonie letnim kursuje do Gdyni i z powrotem zabytkowy pociąg „Costerina”. Bo jak już wspomniałem, Kościerzyna oprócz miejsca pielgrzymkowego, jest przede wszystkim popularnym centrum turystycznym. W jej pobliżu położony jest Będomin – miejscowość rodzinna gen. Józefa Wybickiego oraz Manieczki w których mieszkał, a obecnie znajduje się Muzeum Hymnu Narodowego.

 

I parę innych wartych zobaczenia miejsc, np. w pobliżu wsi Węsiory cmentarzysko Gotów z okresu rzymskiego, z czterema kamiennymi kręgami, kurhanami i kamiennymi stelami. Można więc tu, zwłaszcza nad którymś z jezior, zarówno dobrze wypocząć, jak i zobaczyć ciekawe zabytki oraz miejsca.