Nieco ponad 40-tysięczne miasto Figueras w katalońskiej prowincji Girona, położone 138 km na północ od Barcelony, w pobliżu granicy z Francją, w której najbliższym znanym miastem jest Perpignan, słynie przede wszystkim z tego, że urodził się w nim, zmarł i został pochowany oraz zbudował Teatro–Museo Dali, swojego imienia, Salvador Dali (1904-1989). Perłę surrealizmu, drugie po słynnym madryckim Prado najliczniej odwiedzane muzeum w Hiszpanii.
Salvador Domingo Felipe Jacinto Dali i Domènech, marqués de Dali de Púbol, bo takie miał imiona oraz nazwisko pleno-titulo (tytuł szlachecki otrzymał od króla w roku 1975), był artystą i człowiekiem niezwykłym, chociaż bardzo kontrowersyjnym. Przede wszystkim surrealistą, chociaż wcześniej kubista i dadaistą. Zwolennikiem faszystowskiego frankizmu, a równocześnie ekscentrykiem znanym z autoreklamiarstwa, a także słynnych, pieczołowicie pielęgnowanych wąsów z cienkimi koniuszkami zakręconymi w górę.
AWANGARDOWY TWÓRCA
Ale głownie z dziwacznych obrazów i kompozycji, zdolności technicznych, kreślarskich oraz nieprawdopodobnej fantazji. Uprawiał malarstwo, rysunek, rzeźbę, fotografię, wyrób biżuterii, zajmował się, także we współpracy z innymi, filmem, pisywał też prozę, poezję, eseje itp.
Ukończył Szkołę Sztuk Pięknych San Fernando w Madrycie. Od najmłodszych lat twórczości najbardziej pociągały go ruchy awangardowe, zwłaszcza kubizm. Pod koniec lat 20-tyych XX wieku dołączył do grupy surrealistów stając się jednym z jej najwybitniejszych przedstawicieli.
A jego najbardziej znane dzieło, a zarazem jeden z najsłynniejszych obrazów surrealistycznych „Trwałość pamięci”, namalował w roku 1931. W latach hiszpańskiej wojny domowej 1936 -1939 mieszkał we Francji, a następnie od 1940 r. w USA, gdzie zdobył sławę i pieniądze. Do ojczyzny wrócił w roku 1948, rozwijając swój styl nazywany „nuklearnym mistycyzmem”.
NAJSŁYNNIEJSZE PRACE
Głównymi tematami jego twórczości były sny, podświadomość, seksualność, religia i nauka. Do jego najwybitniejszych prac zaliczane są, poza już wspomnianą, także „Miękka konstrukcja z gotowaną fasolą” (1936); „Sen spowodowany lotem pszczoły wokół granatu na sekundę przed przebudzeniem” (1944); „Chrystus św. Jana od Krzyża” (1951); „Galatea Sfer” (1952); „Ukrzyżowanie (Corpus Hypercubus” (1954); „Rada Ekumeniczna” (1960) i „Halucynogenny Torreador” (1970).
Ale dziełem niezwykłym jest także Teatro-Museo Dali w Figueres. Artysta, Katalończyk, nie chciał, aby jego dzieła wystawiane były, poza placówkami zagranicznymi, głównie w hiszpańskim Prado i postanowił zbudować własne muzeum w mieście rodzinnym. Od burmistrza otrzymał ruiny zburzonego podczas wojny domowej teatru, który odbudował na cele muzealne. Obiekt niezwykle ekscentryczny, otwarty w 1974 r.
NAJWIĘKSZY SURREALISTYCZNY OBIEKT ŚWIATA
Ponieważ okazał się z czasem za mały, władze miasta, dla którego Dali i jego muzeum odwiedzane przez tłumy turystów stali się żyłą złota, dokupiły sąsiednią wieżę Torre Gorgot. Z ekspozycją, po koniecznych adaptacjach, otwartą w 1984 roku, z udziałem jeszcze słynnego krajana. Na cześć jego żony Gali, otrzymała ona nazwę Torre Galatea. W urządzonym w niej dla artysty pokoju – żona (Jelena Iwanowna Djakonowa, 1894-1982) już nie żyła, mieszkał do śmierci w 1989 r. i pochowany został w krypcie pod teatralną sceną.
Muzeum w Figueres posiada 360 prac Dalego, a samo jest największym surrealistycznym obiektem świata. Fasadę – attykę budynku zdobią ogromne, zaprojektowane przez artystę jaja, które uważał on za symbole początku i życia. Ceglasto-czerwone ściany pokryte są, ulepionymi z gipsu, katalońskimi chlebkami. A figurki rycerzy na dachu mają na głowach bagietki. Chleb odgrywał bowiem w życiu i twórczości artysty miejsce szczególne.
CADILLAC Z WODOTRYSKIEM
Z chlebowego ciasta tworzył on m.in. „jadalne meble”. Natomiast ściany wewnętrzne zdobią czaszki słonia, krokodyla, pirenejskich skamielin i… starych latarni z paryskiego metra oraz biurowych szuflad urzędu miejskiego. Dawna widownia teatru zamieniona została na odkryty dziedziniec, zaś scena przykryta kopułą Fullera. A reszta teatru zamieniona w labirynt.
Na dziedzińcu stoi „Deszczowa taksówka” – oryginalna limuzyna cadillac z gigantyczną figurą gołej kobiety – biblijnej królowej Estery. Po wrzuceniu monety do otworu w limuzynie, tryska z niej strumień wody na siedzących wewnątrz pasażerów. Ten krótki opis daje pojęcie także o innych pomieszczeniach i eksponatach.
W pokoiku Mae West (1893-1980, słynna amerykańska aktorka – seksbomba) w jej portret układają się…meble. Najważniejszym dla artysty miejscem był Skarbiec, sala obita czerwonym pluszem, w której umieścił obrazy: „Widmo sex-appealu”, „Chleb w koszyku”, „Dematerializacja nosa Nerona” oraz portret żony Gali.
LINCOLN Z NAGĄ GALĄ
A teraz jeszcze parę innych przykładów. Prawdziwa łódź rybacka, niegdyś własność Gali, zawieszona nad głowami zwiedzających, zdaje się płynąć. W sypialni są senne koszmary. Słynna antyczna rzeźba Wenus z Milo przerobiona została na komodę. Mocne wrażenie robi dokładne obejrzenie iluzjonistycznego portretu Abrahama Lincolna (1809-1865, amerykańskiego prezydenta).
Po znacznym przybliżeniu wzroku w jego centrum widać… nagą Galę. Eksponowane są również inne prace artysty, także kolekcja zaprojektowanej przez niego biżuterii. Oczywiście również niezwykłej, niekiedy wręcz zwariowanej. Np. w postaci bijącego, rubinowego serca. Jest to więc prawdziwy, ogromny przegląd twórczości Salvadora Dali, obejmujący znaczną jej część. I przyciągający do, poza tym muzeum, banalnego miasta, tłumy zwiedzających i turystów.
Zdjęcia: Natalia Iljina.
