Zaledwie kilkanaście kilometrów dzieli Ostrawę, miasto trzecie w Czechach pod względem liczby ludności, od granicy z Polską.
Położona na styku trzech krain: Śląska Cieszyńskiego, Śląska Opawskiego i Moraw, przy północnym wejściu do Bramy Morawskiej oraz u ujścia do Odry rzek: Opawy i Ostrawicy, przez wielu uważana jest za mało ciekawe miasto przemysłowe.
Porównywane, nie tylko ze względu na podobną liczbę mieszkańców, z Katowicami. I po macoszemu traktowane przez większość przewodników po Czechach dostępnych w języku polskim.
OD ZABYTKÓW PO OBIEKTY POSTINDUSTRIALNE I FESTIWALE
Niesłusznie! Bo chociaż brak tu zabytków najwyższej klasy oraz światowej rangi muzeów, Ostrawa oferuje atrakcje – obiekty, miejsca i stałe imprezy, których pozazdrościć jej mogą sławniejsze od niej miasta.
Mogące – i przyciągające tu – coraz więcej chętnych ich poznania, bądź udziału w nich.
Że wspomnę o festiwalach muzycznych Colours of Ostrava i Świętowacławskim, czy również dorocznych Dniach NATO, o których niedawno pisałem.
A to tylko przykłady z blisko 40 stałych wydarzeń kulturalnych znajdujących się w miejscowym kalendarzu. To nieco ponad 300-tysięczne miasto – w latach 1991–2013 straciło ono co prawda niemal równo 30 tys. obywateli (z 327.371 do 297.421), ale ostatnio powoli ich przybywa, składa się z 23 dzielnic i 39 gmin.
Jest w nim 12 kościołów czterech wyznań, w tym większość zabytkowych, chociaż z różnych okresów.
Ponad 10 muzeów i galerii, a w obszernym folderze w języku polskim, który otrzymałem w hotelu: „Co zwiedzić ?” znalazłem propozycję poznania 31 zabytków, obiektów i miejsc.
I chociaż po zwiedzeniu najważniejszych z nich trochę inaczej ustawiłbym ich kolejność, to wybór okazał się ogromny.
ZACZĘŁO SIĘ OD OSAD NA BURSZTYNOWYM SZLAKU
Zaś historia współczesnego miasta długa i dosyć ciekawa. Położona na lewym brzegu niezbyt szerokiej Ostrawicy Morawska Ostrawa i inne miejscowości, które stały się jej dzielnicami w 1924 roku, dopiero w 17 lat później, i to przez niemieckich okupantów, połączona została z prawobrzeżną Śląską Ostrawą i sąsiednimi gminami w jedno miasto. Bo rzeka ta stanowiła historyczną granicę między Śląskiem i Morawami.
Przy czym Morawską Ostrawę od XV do XVIII wieku nazywano Niemiecką, ze względu na dominujących w niej osadników tej narodowości. Zaś prawobrzeżną najpierw – obie wspomniano już w źródłach z 1380 roku – Wendyjską, czyli Słowiańską, zaś wkrótce, gdy tamtejszy zamek przeszedł w końcu XIV w. w polskie ręce szlacheckie, Polską. A ich dobra „Państwem polskoostrawskim”.
W 1714 r. tutejszy zamek należał do rodu Wilczków. Nazwę Polska Ostrawa, na Śląska Ostrawa, władze czeskie zmieniły dopiero w 1919 roku. Historia obu Ostraw jest jednak znacznie starsza.
Wyrosły one na sławnym bursztynowym szlaku, który z czasem stał się handlowym z Moraw na Śląsk. Osady te, chociaż niewielkie, istniały zapewne już od czasów antycznych. W VIII w. zastąpiły je osiedla słowiańskie.
NA GRANICY MORAW I ŚLĄSKA
A gród Gołęszyców istniał już w X wieku. Granicę między Morawami i Śląskiem na rzece Ostrawicy ustalono w roku 1261. Pierwsza pisana wzmianka o Ostrawie pochodzi z 1279 roku. Historycy sądzą, że prawa miejskie otrzymała ona między 1268 a 1278 rokiem.
W 1290 r. prawobrzeżna Ostrawa stała się własnością książąt cieszyńskich. Morawska zaś w średniowieczu była niemieckim terenem osadniczym, głównie rzemieślników.
Aż do roku 1763, gdy w dolinie Burnia odkryto złoża węgla kamiennego, a następnie w 1828 uruchomiono Hutę Rudolfa – później Witkowice, były to jednak małe miasteczka. Z wcześniejszej przeszłości Ostrawy warto wspomnieć, że w 1362 r. król Karol IV nadał jej prawo organizowania dorocznych targów. W II połowie XIV w zbudowano mury miejskie.
Miasto ucierpiało podczas wojen husyckich, znaczną jego część zniszczył pożar w 1556 roku, łupione było podczas wojny trzydziestoletniej, a w 1625 r. połowę mieszkańców pochłonęła zaraza dżumy.
Po odkryciu złóż węgla, wydobywano go, także w mieście, aż do roku 1994. Zaś huta Witkowice wytapiała żelazo do 1998 roku. Miasto nadal pozostaje przemysłowym, chociaż przekształca się w ważne centrum kulturalne.
ZABYTKI STARE I NOWSZE
Śladem jego dawnej przeszłości jest zamek – Hrad slezskoostravský. Chociaż obecny, o którym napiszę osobno, to rekonstrukcja, gdyż autentyczny… zapadł się w ziemię w rezultacie robót górniczych.
Najstarszym autentycznym zabytkiem Ostrawy jest, stojący w pobliżu Rynku (placu Tomasza Masaryka), w centrum głównej, lewobrzeżnej części miasta, kościół św. Wojciecha.
Pierwotnie gotycki, z początku XIII w., odbudowany po pożarze w XIV w, a następnie przebudowany w XIX w. w stylu klasycystycznym, z barokowym hełmem na wieży. Do niedawna zaniedbany, obecnie odnowiony, z pięknie zachowanym gotyckim sklepieniem wspartym na czterech filarach.
W remoncie, całkowicie „opakowana” w siatki i otoczona rusztowaniami, jest też katolicka katedra p.w. Boskiego Zbawiciela z 1889 r., jedna z największych budowli sakralnych na Morawach. Stoi ona również w pobliżu Rynku. Przy nim natomiast, w zachodnim narożniku przy południowej pierzei, inny zabytek dawnej przeszłości, Stary Ratusz.
Po raz pierwszy wspomniany w źródłach pisanych w 1539 r. Z wieżą oraz zegarem z XVI w. , przebudowany w stylu baroku, z blaszanym hełmem. Obecnie siedziba Muzeum Ostrawskiego, w zbiorach którego są ekspozycje archeologiczne ze znalezisk w okolicach miasta.
CIEKAWE MUZEA
A także kolekcje historyczne – meble, szkło, porcelana, ceramika, zegary, numizmatyka, malarstwo i rzeźba, stara broń itp. Jak również zbiory etnograficzne, historycznych instrumentów muzycznych, teatralne, przyborów mierniczych i górniczych oraz przyrodnicze: entomologiczne, geologiczne i paleontologiczne, botaniczne i zoologiczne.
Jak już wspomniałem, w mieście jest ponad 10 muzeów i galerii. M.in. Browarnictwa, Górnictwa, Kolejnictwa, Pożarnictwa i Zabawek. Zarówno w Rynku, jak i przy sąsiednich ulicach i placach zachowało się sporo zabytkowych domów i kamienic. Zwłaszcza ciekawych, w kilku stylach, m.in. secesji i modernizmu, z przełomu XIX i XX wieku. Numerem Jeden w miejscowych propozycjach zwiedzania miasta jest modernistyczny Nowy Ratusz stojący nad Ostrawicą, kilkaset metrów od Rynku.
Zbudowany w 1930 roku, z wnętrzami w stylu funkcjonalizmu, z 85-metrową wieżą, najwyższą ratuszową w całym kraju, będącą dominantą miasta. Z platformy widokowej na jej szczycie roztaczają się rozległe widoki na Ostrawę i jej okolice.
Przed Nowym Ratuszem, w jego okolicach oraz w innych punktach miasta stoi co najmniej kilkanaście wartych uwagi pomników i rzeźb.
SECESJA, MODERNIZM I ARCHITEKTURA XXI WIEKU
To samo można powiedzieć o secesyjnym domu „Slavia”, w przeszłości hotelu z 1898 roku, o 4 lata młodszym „Domu Mikeska”, teatrze Antonina Dworzaka z lat 1906-1907, Domu Polskim wybudowanym w latach 1899-1901, Czeskim Domu Narodowym – obecnie teatrze oraz co najmniej jeszcze kilkunastu innych gmachach.
W innych dzielnicach poza centrum – niestety nie do wszystkich zdążyłem dotrzeć – w Śląskiej Ostrawie zalecany do zwiedzenia jest XVIII-wieczny, pielgrzymkowy, barokowy kościół św. Józefa. A także wspomniany zamek, ratusz wzniesiony tuż przed I wojną światowa oraz wieża ciśnień z 1909 r. W Porębie (Poruba) kościół św. Mikołaja z XV w., przebudowany jednak na początku XX w oraz pałac z 1753 r., z zachowanymi fragmentami renesansowymi.
W Mariańskich Górach (Mariánske Hory) neobarokowy kościół p.w. Królowej Maryi Panny z lat 1905-1908.
W Przywozie (Přvoz) dawny ratusz z XVIII w., obecnie miejskie archiwum oraz neogotycki kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia.
Zaś w Hrabowej (Hrabová) replika drewnianego kościoła z XVI w., który spłonął w 2002 roku.
Wartych zobaczenia jest też kilka gmachów architektury XXI wieku.
PLANETARIUM, ŚWIAT TECHNIKI I KULTOWA ULICA STODOLNA
Ostrawa ma jednak również inne atrakcje, które mogą zaspokoić ciekawość turystów o różnych zainteresowaniach. Znakomite Planetarium pod miastem, w Krasnym Polu, zbudowane w 1980 roku.
Ale niedawno gruntownie zmodernizowane i przebudowane oraz wyposażone w najnowocześniejsze techniczne urządzenia obserwacyjne i projekcyjne.
Jest ono powiązane organizacyjnie z fakultetem górniczo-geologicznym tutejszego Uniwersytetu Technicznego. W obserwatorium astronomicznym można obserwować Słońce, w nocy zaś gwiazdy. A w Planetarium uczestniczyć w ciekawych programach. Całe rodziny przyciąga Świat Miniatur Minieni na terenie wystaw i targów Czarna Łąka. Obejrzeć w nim można ponad 20 modeli europejskich budowli w skali 1:25.
Rewelacyjny jest narodowy zabytek kultury – Dolne Witkowice z zagospodarowanym Wielkim Piecem, ogromnym zbiornikiem gazu i innymi urządzeniami hutniczymi. A także Wielkim Światem Techniki, o którym znawcy mówią, że jest bardziej nowoczesny i przyjazny gościom, niż warszawskie Centrum Nauki Kopernik. Jest w Ostrawie również ZOO, akwarium morskie oraz centrum imprez sportowych i kulturalnych „Trojhali Karolina” w przebudowanych halach dawnej centrali energetycznej koksowni Karolina.
Zaś dla amatorów barów, pubów, kawiarni i restauracji czy klubów, kultowa Ulica Stodolna z jej ponad 60 obiektami gastronomicznymi. Pod miastem natomiast Uzdrowisko Klimkowice. Jest więc w czym wybierać i przebierać. O niektórych z tych atrakcji napiszę jeszcze osobno.
Zdjęcia autora
