W południowo – wschodniej Armenii, w prowincji Wajoz Dsor, w odległości 175 km od Erewania i 200 km od stołecznego lotniska Zwartnoc, leży na wysokości 1980 – 2070 m n.p.m. wysokogórskie całoroczne uzdrowisko balneologiczne i klimatyczne Dżermuk (Jermuk). Jego nazwa pochodzi od ormiańskiego słowa Dżerm (Jerm) znaczącego gorący. Uzdrowisko przecina rzeka Arpa, otaczają góry i stare lasy oraz alpejskie łąki. Jest niewielkie, kameralne, ma nieco ponad 6 tys. stałych mieszkańców i wyraźnym podział na część mieszkalną i sanatoryjno – hotelową.
LETNIA REZYDENCJA STAROŻYTNICH KRÓLÓW
Współcześnie walory tego miejsca docenione zostały na początku XX wieku. Chociaż znane było już w starożytności, ale później zapomniane. Jak każda szanująca się miejscowość również Dżermuk ma legendę opowiadającą o jego odkryciu. Bardzo dawno temu myśliwy postrzelił jelenia. A te, resztką sił, dowlókł się do źródła, wskoczył do niego, a po chwili wyskoczył całkowicie uleczony.
W okresie Armenii Arszakidzkiej (66 r. p.n.e. – 428 r. n.e.) – to już nie legenda, lecz fakt historyczny – znajdowała się tu rezydencja letnia królów siunidzkich oraz książęcego domu Orbelianich. W czasach radzieckich uzdrowisko uważane za najważniejsze w Armenii, przeżywało okres popularności i rozkwitu. Ale wraz z załamaniem się komunistycznego imperium, także Dżermuk dotknął kryzys, którego ślady widoczne są jeszcze w wielu miejscach,
Przede wszystkim w postaci opuszczonych, lub przynajmniej wymagających odświeżenia sanatoriów i niektórych hoteli. Od połowy lat 90-tych XX w. realizowany jest tu jednak program rewitalizacji uzdrowiska, które nastawia się przede wszystkim na zamożniejszych kuracjuszy. Jest tu 9 hoteli od jednego 5* i dwu 4*, poprzez najliczniejsze 3*, po jeden 2*.
DLA KURACJUSZY I NARCIARZY
Dobiega końca – otwarty ma zostać jeszcze przed tegorocznym sezonem zimowym – kolejnego wysokiej klasy. W samym centrum części uzdrowiskowej, parę kroków od sanatorium „Armenia” oraz pijalni wód mineralnych, buduje go jedna ze znanych międzynarodowych sieci hoteli. Pierwszych gości przyjąć ma bowiem jeszcze przed zimą.
Bo chociaż Dżermuk jest uzdrowiskiem całorocznym, to zwłaszcza w zimie miłośników narciarstwa przyciągają tu znakomite warunki jego uprawiania. Jesienią 2007 roku ruszył pierwszy wyciąg z dwumiejscowymi krzesełkami, przewożący równocześnie do 200 osób. Usytuowany tak, że do jego dolnej stacji od najdalej od nie położonego hotelu jest nie dalej niż kilometr.
Mniej zamożni goście mogą tu wynajmować domy lub kwatery prywatne. Cennymi walorami Dżermuka jest 40 tutejszych źródeł wody stołowej i mineralnej. Przy czym są one bardzo zróżnicowane. Od zimnych, z temperaturą do 5 – 6ºC, poprzez tzw. narzany, tj. naturalnie gazowanej wody pitnej, po termalne i hipertermalne, o temperaturze 63 – 64ºC.
Balneolodzy podkreślają, że skład fizyko – chemiczny tych ostatnich jest bardzo podobny do słynnych wód karlowarskich w Czechach. Natomiast woda mineralna „Dżermuk” należy do najpopularniejszych stołowych w Armenii.
WODOSPAD, JASKINIE I TURNIEJE SZACHOWE
Wspomniane sanatorium „Armenia” leczy i zajmuje się działalnością profilaktyczną w zakresie chorób przewodu pokarmowego, wątroby, dróg żółciowych, narządów ruchu, schorzeń ginekologicznych, nieprawidłowej przemiany materii – zwłaszcza otłuszczeń, cukrzycy i podagry, a także systemu nerwowego.
Ale można się tutaj nie tylko leczyć, czy w zimie uprawiać narciarstwo, a w lecie turystykę pieszą czy rowerową, ale także korzystać z tutejszych, wysokiej klasy atrakcji turystycznych. Jedną z nich jest 70 metrowej wysokości wodospad „Margaritka” na górskiej rzecze Arpa, spadający w odległości 2-3 km od uzdrowiska.
Przy czym z wielokilometrowym kanałem odprowadzającym nadmiar wody podczas wiosennego tajania śniegów do jeziora Sewan. Zaś w pobliżu Dżermuku znajdują się średniowieczne kompleksy pieczar. Jest to uzdrowisko ulubione przez… szachistów, grę bardzo popularną w Armenii. Od 2006 odbywają się tu doroczne międzynarodowe młodzieżowe turnieje szachowe.
Ich pierwszym zwycięzcą został armeński młodzieżowy mistrz świata Sawen Andriasjan. Organizowane są tu również szachowe turnieje dla dorosłych. Dżermuk ma klimat typowy dla uzdrowisk wysokogórskich. Średnia temperatura stycznia to minus 7,2ºC, najzimniejszego miesiąca, lutego minus 7,7ºC. Szczególnie piękna i długa, z bujną roślinnością, jest tu wiosna.
Natomiast w najcieplejszym miesiącu roku – lipcu średnia temperatura wynosi tylko 18,9ºC. Równocześnie roczny bilans opadów atmosferycznych wynosi do 800 mm, zaś słonecznych godzin 2400 godzin. Jedną z tutejszych ciekawostek stanowi bazar, na którym można kupić pamiątki i wyroby regionalne, artykuły spożywcze, zwłaszcza ciasta oraz owoce i warzywa. A także robione przez mieszkańców w domach przetwory owocowe, m.in. konfitury z zielonych orzechów włoskich.
Zdjęcia autora
Autor uczestniczył w podróży studyjnej po Armenii zorganizowanej przez warszawskie biuro podróży „Bezkresy” i Seven Days Travel Company z Erewania,
