Kraj piękny, ciekawy, wart bliższego poznania

            Kazachstan był tematem drugiego marcowego spotkania w cyklu „Goście Globtrotera”.  Przyciągnął on bardzo dużą liczbę uczestników, którzy z ogromnym zainteresowaniem wysłuchali i obejrzeli to, co przygotowali nasi goście. Znakomitą, chyba najlepszą dotychczas w tym cyklu, a na pewno jedną z najlepszych prezentację przygotowała Ambasada Kazachstanu w Warszawie. Nie tylko w formie prelekcji, pokazu filmu i degustacji kazachskiej brandy oraz wódki z przekąską w postaci suszonych owoców, ale również małej wystawy typowych pamiątek z tego kraju i wydanych w nim, także po polsku, książek. Pamiętano również o materiałach prasowych na temat gospodarki i turystyki w Kazachstanie, jak i o publikacjach promocyjnych. Naszymi gośćmi byli: radca Margułan B. Baimukhan, III sekretarz Daniyar B. Seidaliyev, Timur Sułtangożyn oraz inni pracownicy ambasady.

            Kazachstan ma powierzchnię 9 razy większą od Polski: 2,7 mln km kw. – rozpoczął prezentację swojego kraju doskonałą polszczyzną, gdyż jest absolwentem krakowskiej uczelni – Margałan B. Baimukhan. I tylko 16 mln ludności, na którą składa się ponad 130 narodowości. W tym z górą 50 tys. Polaków. Kraj posiada największe złoża ropy w rejonie Morza Kaspijskiego znajdując się, pod względem zasobów tego surowca na 7 miejscu w świecie, złoża gazu oraz największe na świecie zasoby surowców mineralnych: cynku, wolframu, barytu, ołowiu, miedzi, molibdenu itp. Wydobycie ropy w 2006 roku wyniosło 65 mln ton, w 2010 sięgnie około 100 mln, zaś w 2015 – 150 mln ton.

Imponujący rozwój gospodarczy

            Z przedstawionych oraz zawartych w materiałach prasowych informacji, faktów  i liczb wyłonił się obraz kraju o dynamicznie rozwijającej się gospodarce po odzyskaniu przez Kazachstan 16 grudnia 1991 roku niepodległości. W ciągu ponad 16 lat Narodowi Kazachstańskiemu udało się stworzyć trwałe podstawy państwowości, zachować i wzmocnić jedność oraz warunki do przejścia od totalitaryzmu do demokracji i godnego życia obywateli. Już od 5 lat wzrost gospodarczy ( PKB ) wynosi średnio 10%. Ze wskaźnikiem 7 tys. $ na głowę mieszkańca kraj jest na czołowym miejscu w Azji Środkowej. Wśród krajów WNP są tam najwyższe płace – średnio ok. 350 $ oraz emerytury – średnio około 120 $, co powoduje, że obywatele Kazachstanu nie wyjeżdżają za granicę w poszukiwaniu pracy, natomiast przyjeżdżają do niego w tym celu sąsiedzi.

            Systematycznie wzrastają rezerwy złota i walut obcych kraju, dodatnie jest jego saldo obrotów handlu zagranicznego. W ciągu 9 miesięcy 2007 roku eksport Kazachstanu osiągnął 33,8 mld $ – co stanowiło wzrost o 19%, zaś import 23,7 mld $ – wzrost o 43,6%.  Znacząco rosną nakłady inwestycyjne. W okresie niepodległości bezpośrednie inwestycje zagraniczne przekroczyły 50 mld $ – na głowę ludności i pod tym względem kraj zajmuje pierwsze miejsce w WNP. Inwestycje krajowe przekroczyły 75 mld $. Ponadto w ciągu ostatnich lat Kazachstan zainwestował zagranicą ponad 18 mld $. M.in. budując terminale zbożowe, kupując rafinerie, tereny nadmorskie pod inwestycje itd. Bank Światowy zaliczył Kazachstan do grona 20-tu krajów świata najbardziej przyjaznych dla prowadzenia biznesu.

            Dynamicznie rozwijają się stosunki gospodarcze Kazachstanu z Polską. W 2001 roku wzajemne obroty handlowe wyniosły 223,5 mln $, natomiast w 2007 roku już ponad 800 mln $. Jest to najwyższy poziom obrotów handlowych Kazachstanu z krajami Europy Środkowej i Wschodniej. Dla Polski Kazachstan jest czwartym ( po Rosji, Ukrainie i Białorusi ) partnerem handlowym na obszarze poradzieckim oraz liderem wśród krajów Azji Środkowej. Polska sprowadza głównie surowce gospodarcze, ropę i minerały. Eksportuje natomiast do Kazachstanu 22 grupy towarów które – podkreślił M.B. Baimukhan – nie wymagają reklamy, gdyż są dobrej jakości. W Kazachstanie działa około 100 polskich firm, dalszych około 900 ma kontakty handlowe z kazachskimi.

            Kraj realizuje kilka ważnych programów gospodarczych i społecznych. Program zagospodarowania kazachskiego sektora Morza Kaspijskiego na lata 2003-2015 określił nowe podejście do rozwoju przemysłu naftowego i gazowego. Stworzył też dogodne – ulgowe warunki dla przedsiębiorstw w produkcji i wydobywania surowców z wykorzystaniem nowych technologii i kompleksowego serwisu całego sektora naftowego. To powoduje m.in. wspomniany już wzrost wydobycia ropy. Poza nim do głównych gałęzi gospodarki kraju należy hutnictwo żelaza i produkcja metali kolorowych, zwłaszcza cieszących się dużym popytem na rynku światowym miedzi, ołowiu, cynku, kadmu i innych. Dzięki ustawodawstwu sprzyjającemu zagranicznym inwestorom Kazachstan jest, w ocenie międzynarodowych ekspertów, najbardziej liberalnym gospodarczo krajem wśród państw WNP i Europy Wschodniej.

            Rozwijane jest też rolnictwo. Pod względem produkcji zboża Kazachstan zajmuje 7. miejsce w świecie. W 2006 roku wyeksportował go 16,5 mln ton. Tylko w latach 2005-2007 inwestycje w rolnictwo przekroczyły miliard dolarów. Rządowy Program Rozwoju Terenów Rolniczych na lata 2004 – 2010 ma na celu przyspieszenie rozwoju społecznego wsi, rozbudowę infrastruktury oraz pomoc ludności w zatrudnieniu i przesiedlaniu się z terenów określanych jako nie perspektywiczne z punktu widzenia ekologicznego i gospodarczego, na bardziej sprzyjające ludziom.

            Przebudowie strukturalnej gospodarki i jej przejściu w wieloletniej perspektywie do ekonomiki serwisowo – technologicznej służy państwowa Strategia Rozwoju Przemysłowo – Innowacyjnego na lata 2003-2015. Natomiast dostępności mieszkań przez szerokie warstwy ludności Program Budownictwa Mieszkaniowego. Kompleksowe i długofalowe zadania zawiera – w 7 priorytetach –  państwowy program Strategia Rozwoju Kazachstanu do roku 2030, już realizowany z powodzeniem. Przyszłość kraju w XXI wieku to efektywna gospodarka, liberalne społeczeństwo i bezpieczeństwo.

Rozwój turystyki – jednym z priorytetów

            Na moje pytanie, czy wobec tak znaczącego rozwoju gospodarczego oraz roli i miejsca w nim wydobycia ropy i gazu Kazachstan jest zainteresowany rozwojem turystyki oraz wzrostem liczby zagranicznych gości, a jeżeli tak, to czy dysponuje niezbędną do tego bazą i infrastrukturą, M.B. Baimukhan stwierdził, że turystyka uznana została za jedną z ważnych dziedzin gospodarki – obok wydobycia surowców petrochemicznych, rozwoju transportu i logistyki, produkcji materiałów budowlanych i metali. Zwłaszcza, że kraj ma po temu znakomite warunki. Obliczono, że zagraniczny turysta zostawia w Kazachstanie średnio 700 $.  Ustawę „O turystyce” przyjęto tam w 1992 roku obejmując nią wszystkie jej rodzaje: poznawczą, rekreacyjną, etniczną, ekologiczną, rehabilitacyjną, dziecięcą, sportową, myśliwską, konną, przygodową.  W roku następnym Kazachstan przystąpił do Światowej Organizacji Turystyki – WTO, zaś w 1997 roku ogłoszono Program odbudowy centrów historycznych na Wielkim Jedwabnym Szlaku. Później także strategię rozwoju turystyki do 2030 roku.

            W kraju działa około 700 firm turystycznych, jest około 370 hoteli – których przybywa coraz więcej – oraz moteli, ogółem o 36.876 łóżkach. Tylko w dawnej stolicy Ałmaty ( uprzednio Ałma Ata ) jest 25 hoteli z prawie 5 tys. łóżek. W roku 2007 granice Kazachstanu przekroczyło ogółem ponad 4 mln podróżnych. Niestety, ruch z Polski jest na razie znikomy, chyba przede wszystkim ze względu na brak u nas promocji tego kraju. W 2001 roku przyjechało do Kazachstanu 1,5 tys. polskich turystów, w ubiegłym około 3,5 tys. Równocześnie Polskę odwiedziło w 2007 roku około 45 tys. obywateli Kazachstanu. Aby pomóc im zrozumieć, czym jest ona współcześnie i jakie ma walory turystyczne Ambasada Kazachstanu w Warszawie zorganizowała dla kazachstańskich dziennikarzy study tour po naszym kraju.          

            Planuje również – dodam – podobną podróż po Kazachstanie dla dziennikarzy polskich – członków naszego stowarzyszenia. Problem w rozwoju naszych kontaktów turystycznych stanowi brak bezpośredniego połączenia lotniczego. Są, co prawda, bezpośrednie wagony z Warszawy do Astany, ale podróż koleją trwa ponad 4 doby. Na zasadach wzajemności obowiązują też wizy. Z tym, ze Polska znajduje się na liście krajów, których obywatele są pod tym względem uprzywilejowani. Jednorazowa wiza turystyczna kosztuje 20 $, dwukrotna 40 $. Bez zaproszenia z Kazachstanu można otrzymać jednak tylko wizę jednorazową. Natomiast wizy biznesowe: jednorazowa – 50 $, dwukrotna – 70 $, trzykrotna – 105 $. Więcej szczegółów na ten temat, a także formularze wizowe do ściągnięcia, można znaleźć w Internecie na stronach ambasady: www.kazakhstan.pl .

Od Morza Kaspijskiego pod 7-tysięcznik Chan-Tengri

            Warunki dla turystyki Kazachstan ma, o czym wie w Polsce niewielu ludzi, znakomite. Ponad 27 tys. antycznych zabytków z różnych okresów historii. Bardzo urozmaicone krajobrazy, od wybrzeży Morza Kaspijskiego, stepów a nawet pustyń, lasów i jezior –  po wysokie, ośnieżone góry z najwyższym szczytem – Chan-Tengri ( 7.005 m n.p.m. ) na granicy z Chinami. Południe kraju będące częścią średniowiecznego Wielkiego Jedwabnego Szlaku szczyci się unikalnym zbiorem pomników historii, archeologii, architektury i kultury. Ale nie tylko. Agencja turystyczna „Sky-Eagle”, której obszerny i ładnie wydany katalog znalazł się, wśród innych materiałów, na prezentacji walorów turystycznych Kazachstanu, tylko w rejonie Jeziora Issyk – Kul, Kapszagajskiego zbiornika wodnego, Jeziora Bałkasz i masywów górskich na pograniczu z Chinami – na północ od Ałmaty proponuje 30 tras i miejsc wartych zobaczenia, nierzadko oszałamiająco pięknych, co widać na zdjęciach: kanionów, szczytów górskich, barchanów – „śpiewających piasków”, skał, twierdz, meczetów, basenów termalnych, plaż itp.

            Na terytorium Kazachstanu jest ponad 20 starożytnych osad. Popularnymi miejscami turystycznymi są miasta: Turkiestan, Taraz i Ałmaty. Mauzoleum Hodża Ahmed Yasavi w pierwszym z nich jest świętym miejscem dla muzułmanów ze wszystkich kontynentów. Taraz było w przeszłości ważnym centrum administracyjnym Jedwabnego Szlaku, a zabytki przeszłości: cmentarz z X – XII wieku, mauzoleum Aulie-Ata i Dauytbek, zamki starożytnych władców, twierdze i świątynie zachowały się w doskonałym stanie. Z urody i przepięknego położenia słynie dawna stolica Ałmaty. W wąwozie Tamgaly w jej pobliżu archeolodzy odkryli w górach tysiące skalnych malowideł – tarcz, rydwanów i prastarych modlitw nadal nieznanych światu, chociaż wpisanych już na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

            Jednym z najbardziej atrakcyjnych miejsc w tym regionie jest wysokogórskie lodowisko Medeo, a w jego pobliżu kurorty, sanatoria i placówki gastronomiczne. Bardzo polecany jest też  kanion Czaryn poprzecinany głębokimi rozpadlinami, jaskiniami i grotami tworzącymi wrażenie ogromnego miasta – widma. Na terytorium Parku Narodowego Altyn-Emel rozciągającego się od rzeki Ili do górskich grzbietów Aktau jest bardzo różnorodna flora i fauna. To tam można usłyszeć unikalny cud przyrody, wspomniany już śpiew barchanów – dźwięki wydawane przez piaszczyste wydmy. A to tylko przykłady. Bo poza południem kraju są jeszcze dwa inne regiony zalecane jako szczególnie atrakcyjne turystycznie. Na północy, w okolicach nowej stolicy kraju Astany oraz na zachodzie, w regionie Morza Kaspijskiego.

            To dobrze, że nareszcie zaczyna się promować w Polsce walory turystyczne Kazachstanu. Być może zainteresują się nimi zarówno nasze biura podróży jak i polscy podróżnicy oraz turyści. A wzrost takiego zainteresowania wymusi stworzenie połączeń lotniczych Kazachstanu chociażby tylko z Warszawą – oby również tanimi liniami lotniczymi. Bo podróż tam koleją trwa zbyt długo, też nie jest tania, wymaga ponadto posiadania wiz: białoruskiej i rosyjskiej. A skoro samoloty latają już z Kijowa i Pragi, to dlaczego by nie również z Warszawy?  Musi jednak być na trasy do portów lotniczych Kazachstanu odpowiednio wielu podróżnych. Uważam, że my dziennikarze – podróżnicy powinniśmy i możemy w tym pomóc. Bo kraj ten wart jest zainteresowania nie tylko biznesu, ale również turystów.

Cezary Rudziński

Zdjęcia: ze spotkania – autora, Kazachstanu – ambasady.