NIE TYLKO TURYSTYKA
Cypr znany jest w Polsce przede wszystkim jako cel podróży turystycznych oferujący doskonały wypoczynek nad morzem, zabytki, coraz szersze możliwości uprawiania turystyki aktywnej: windsurfingu, żeglarstwa, kolarstwa i innych rodzajów sportu, wędrówek górskich, a także delektowania się przysmakami tamtejszej kuchni oraz dobrymi winami. I chociaż usługi przynoszą temu krajowi trzy czwarte wpływów PKB, w tym turystyka mająca 10% udział w zatrudnieniu około 20%, istotne znaczenie ma także gospodarka. A tę, mało u nas znaną stronę Wyspy Afrodyty, przybliżył nam kolejny gość spotkań w „Globtroterze”, dyrektor Cypryjskiego Centrum Promocji Handlu przy Ambasadzie Cypru w Warszawie, a w latach 2000 – 2005 radca handlowy i Chargé d’Affaires RP na Cyprze, Wiktor M. Anselm.
Przemysł i rolnictwo
Warszawskie centrum promocji cypryjskiego handlu jest jednym z 11 na świecie – obok m.in. Nowego Jorku, Londynu, Paryża, Berlina i Wiednia. I chociaż ze względu na odległość eksport z Wyspy Afrodyty do Polski jej głównych artykułów jest relatywnie niewielki, to jednak dynamicznie rośnie, gdyż Cypryjczycy mają coraz ciekawszą ofertę handlową. Ten około 800-tysięczny kraj, z jednym z najwyższych na świecie wskaźników ludzi z wyższym wykształceniem, zmienia swoją gospodarkę w związku z przyjęciem go do Unii Europejskiej. Import ogółem towarów na wyspę w wysokości około 5 mld € jest sześciokrotnie większy od cypryjskiego eksportu. Ten duży – w roku 2006 aż 4,4 mld. € deficyt w obrotach handlowych ze światem Cypr niweluje w znacznym stopniu wpływami rzędu 1,8 mld € rocznie z turystyki.
Największą pozycję – blisko 60% – w cypryjskim eksporcie stanowią wyroby przemysłowe, po nich – z górą 20% – surowce rolne oraz – 16% – produkty rolno – spożywcze, w tym zwłaszcza cytrusy, wino, sery, a ostatnio np. do Polski ziemniaki zaliczane do najlepszych na świecie, gdyż uprawiane na ziemiach żelazistych. Niewielkie procentowo pozycje w eksporcie zajmują surowce i produkty mineralne. Coraz poważniejszą rolę w cypryjskiej produkcji i eksporcie zajmują farmaceutyki. Poza wspomnianymi już ziemniakami i winami, nasz kraj importuje z Cypru także warzywa i zioła, owoce cytrusowe, produkty chemii nieorganicznej, wyroby z plastyku, kosmetyki i skóry. Mimo dynamicznego rozwoju wzajemnych obrotów handlowych, w liczbach bezwzględnych są one ciągle skromne. W 2006 r. polski eksport na Cypr wyniósł 15,4 mln €, import zaś z wyspy 1,2 mln €.
Ponad 5 tys. lat tradycji winiarstwa
Nasz gość sporo uwagi poświęcił cypryjskim winom. Chętnie pitym przez naszych rodaków na miejscu podczas spędzanych tam urlopów, a niemal nieobecnym na naszym rynku, co – podkreślał – warto zmienić. Cypr jest bowiem jednym z najstarszych winiarskich krajów świata. Jego tradycje na tym polu liczą ponad 5 tys. lat, a słynny gatunek Commandaria jest najstarszą znana marką wina na naszym globie. Od setek lat uprawianą z tych samych, rdzennych szczepów winorośli. Uhonorowana została, jako pierwsza na wyspie, prawem oznaczania miejsca pochodzenia. Ten gatunek wina powstaje wyłącznie w regionie Commandaria u stóp gór Troodos, 30 km na północ od Limasolu. Szczególne walory ma wytwarzana w wioskach Ayios Constantinos, Ayios Pavlos, Zoopigi, Kalo, Chorio i Louvaras. Najbardziej jednak znane – ze względu na skale produkcji – są Cammandarie czterech największych producentów: KEO – Commandaria St John, SODAP – Commandaria St Barnabas, ETKO – Commandaria St Nicholas i LOEL – Commandaria Alasia.
Na Cyprze uprawia się w sumie kilkanaście miejscowych i kilkadziesiąt „importowanych” odmian winorośli. Większość winnic położonych jest w płd. wschodniej części wyspy między Liomasolem i Pafos oraz na południowych stokach gór Troodos. Cypr ma też najwyżej – na wys. 1460 m n.p.m. – położone winnice w Europie. Polecane jest m.in. słodkie wino Moschatos, wytrawne białe Petritis i Monte Dias, czerwone Ayos Onoufros, ale też kilkanaście innych gatunków. Niektóre z nich mieliśmy okazję degustować. W. Anselm opowiedział nam też o ciekawych, głębokich przemianach, jakie zachodzą w cypryjskim winiarstwie w związku z wstąpieniem tego kraju do UE. W latach 80-tych XX w. wina wytwarzano rocznie z 300 tys. ton winogron. Produkcja ta spadła do 60 tys. ton rocznie. O ile jednak poprzednio wytwarzano głównie wina niższych gatunków kupowanych przede wszystkim przez ZSRR do produkcji tanich win oraz przez Niemcy jako surowiec do napojów typu sangria, to po zniesieniu subsydiowania winiarstwa przez państwo produkuje się wina wyższej jakości, markowe. Przy czym z zastosowaniem najnowocześniejszych na świecie technologii.
Więcej o cypryjskich winach i ich producentach można przeczytać na www.cypruswineries.org, zaś o Commandari na www.commandariawine.com.
Na Cyprze istnieje Muzeum Wina w 150-letnim domu w wiosce Erimi, gdzie odkryto ślady produkcji wina sprzed roku 3500 p.n.e. Posiada ono strony internetowe: www.cypruswinemuseum.com. W Limasolu co roku – w br. od 28 sierpnia do 7 września – odbywa się Festiwal Wina. Można podczas niego degustować cypryjskie wina i potrawy, obejrzeć występy miejscowych śpiewaków oraz zespołów muzycznych i tanecznych. Szczegóły można znaleźć na stronie: www.limassolmunicipal.com.cy/wine/program/program-en.htm. Dodam, że Cypryjskie Centrum Promocji Handlu w Warszawie wydało ( okładkę reprodukujemy ) broszurę poświęconą Wyspie Afrodyty i jej gospodarce, turystyce, możliwościom inwestowania tam, lub podejmowania pracy itp. Więcej na temat Centrum i cypryjskiego handlu znaleźć można na stronie: www.cyprustrade.pl.
Cezary Rudziński
Zdjęcie: Andrzej Zarzecki
