Stolica Słowenii – Lublana – jest zielona, czysta i ekologiczna. I pełna wspaniałej architektury Jože Plečnika, dzięki której określana jest miastem z własnoręcznym podpisem artysty. Zaprojektowane przez niego zabytki trafiły niedawno na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Słoweński architekt Jože Plečnik pozostawił po sobie widoczne ślady na trzech europejskich stolicach: Wiedniu, Pradze oraz Lublanie, w której przyszedł na świat w 1872 r., jako czwarte dziecko stolarza. Do nauki zbytniego zapału nie miał, więc zdobył fach w warsztacie ojca. Potem trafił do szkoły przemysłu i rzemiosła w Grazu, skąd trafił do Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. W 1901 r. formalnie został architektem.
W Wiedniu Plečnik zaprojektował wiele pionierskich dzieł architektury. W Pradze podjął się m.in. renowacji zamku na Hradczanach z przeznaczeniem na rezydencję prezydencką oraz przeprojektowania ogrodów zamkowych. Po powrocie do Lublany w 1921 r. przyjął stanowisko profesora na nowo utworzonym uniwersytecie i skupił swoją twórczą energię na projektowaniu miasta, próbując zastosować nowoczesne podejście, jednocześnie wzorując je na starożytnych Atenach.
Wypracował łatwo rozpoznawalny, indywidualny i przede wszystkim niepowtarzalny w XX-wiecznej Europie styl, nowatorski nawet jak na dzisiejsze standardy, charakteryzujący się wykorzystaniem klasycznych elementów architektonicznych, jak: filary, balustrady i kolumnady, połączonych w szczególny sposób.
W swojej twórczości stosował całą gamę form: klasycznych, antycznych, renesansowych, jak i orientalnych, geometrycznych czy historycznych. Plečnik podjął się w Lublanie budowy kilku ważnych obiektów oraz renowacji wielu istniejących. To wyjątkowy przypadek tworzenia przestrzeni publicznych, budynków i terenów zielonych według wizji jednego architekta w ograniczonym czasie i w istniejącym mieście.
Jego pierwszą dużą urbanistyczną wizją był projekt dzielnicy Bežigrad, a potem: ulica Vegi z placem Konstytucji, zagospodarowanie nabrzeży rzeki Ljubljanicy – Potrójny Most (Trzy Mosty) i hale targowe pomiędzy nim, a Smoczym Mostem, cmentarz Žale, most Szewców, promenada w parku Tivoli. Do tego doszły m.in. projekty kościoła Świętego Franciszka, gmachy Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych oraz Biblioteki Narodowej i Uniwersyteckiej z oknami niczym książki z rozłożonym grzbietem.
Po II wojnie światowej jego prace wciąż były doceniane, ale uważano go za staroświeckiego i przestarzałego.
Mimo to cieszył się dużym szacunkiem władz, które zapewniały mu dobrą pozycję. W 1956 r. ukończył Teatr Letni Križanke. Rok później pionier nowoczesnej architektury XX wieku zmarł w swoim rodzinnym mieście i spoczął na Žalach. Jego dorobek najlepiej oczywiście poznać, spacerując po „Lublanie Plečnika”, co ułatwia specjalna aplikacja. Plečnika ćwierć wieku temu, po paryskiej wystawie,
Francuzi nazwali słowiańskim Gaudim. Był artystą wszechstronnym: filozofem, architektem, urbanistą, grafikiem, który przez całe swoje życie marzył o Lublanie jako mieście idealnym. Przekonać się o tym można w domu Jože Plečnika, gdzie jest wystawa prezentująca jego prace, szkice, modele.
Zdjęcia autorki
