Florencja, Bolonia, Padwa, Wenecja i oczywiście Rzym, to miasta najczęściej odwiedzane przez Polaków w Italii. Zarówno ze względu na ich piękno i zabytki, jak i położenie: po drodze – szosami – do Wiecznego Miasta. Oprócz nich także Ferrara, Mediolan, Siena, Werona i wiele małych perełek, np. Asyż, Lukka, Piza, Perugia, Rawenna, San Gimigniano. Wszystkie one leżą w północnej części kraju.
Tymczasem również na jego południu, w tym na dwu największych wyspach: Sycylii i Sardynii, znajdują się niezliczone ciekawe budowle, obiekty i miejsca. Co – tym, którzy być może nie wiedzą tego – udowadniają autorki nowego przewodnika wydawnictwa Bezdroża po Włochach południowych.
Chyba pierwszego polskiego, jeżeli nie liczyć przetłumaczonego „Neapol i Włochy Południowe” National Geografic, wyłącznie po tej części kraju. Przy czym jest to przewodnik naprawdę aktualny. W specjalnej ramce znalazła się w nim bowiem informacja o tragicznym trzęsieniu ziemi w kwietniu br., które niemal zmiotło z powierzchni ziemi zabytkową L’Aquilę. Jej nieistniejące już, lub bardzo uszkodzone zabytki, opisane zostały – bo tego już w trakcie druku nie zdołano zaktualizować – w części poświęconej Abruzji.
Autorki, pragnąc zainteresować czytelników tymi mniej, lub prawie w ogóle nie znanymi przez Polaków regionami Italii, najpierw w rozdziale Zaproszenie do Włoch południowych proponują im kilka parodniowych tras zwiedzania. Pięć na kontynencie oraz dwie na Sardynii i Sycylii. Zaczynając, oczywiście, od Rzymu w 3 dni. Czasie – co same podkreślają – zbyt krótkim aby chociażby „liznąć” to wspaniałe miasto. Ale na trasie tej umieszczają to, co jest w nim rzeczywiście najważniejsze.
Chociaż jakoś trudno mi sobie wyobrazić, abym mając tylko 3 dni podczas któregoś z kolejnych pobytów nad Tybrem, nie znalazł chwili aby wpaść jeszcze chociażby do bazyliki Santa Maria Maggiore i kościła Il Gesu, na Piazza Navona, czy znowu nie włożyć dłoni do Bocca della Verita – Ust Prawdy. To samo dotyczy i innych sugerowanych tras.
Bo będąc np. na wyspie Capri ( Trasa 2 ) trzeba jednak ( o ile nie ma się lęku przestrzeni ) zejść, podziwiając widoki z nich, Schodami Fenickimi z Anacapri do Marina Grande. A w bazylice w Bari ( Trasa 5 ) zatrzymać się przy grobie św. Mikołaja z Miry, chociaż jednym z najbardziej czczonych świętych jest on tylko w kościołach wschodnich.
Odwiedzając zaś Palermo nie zobaczyć w pobliskim Monreale tamtejszej wspaniałej katedry, konwentu czy pałacu królewskiego. Podobnie jak, na tej samej Trasie 6 – sycylijskiej, pominąć w Cefalù normańską katedrę z XII w, co najmniej równie wartą uwagi jak wspomniana w opisie tej trasy forteca la Rocca. Przewodnik ten zawiera chyba niemal wszystko, co powinno się w nim znaleźć.
Plus sporo dodatkowych informacji, ciekawostek, anegdot itp. wyróżnionych w kilkudziesięciu ramkach. Są w nim, oczywiście, liczne informacje i rady jak przygotować się do podróży po tej części Italii oraz jak się tam poruszać, gdzie spać, jeść itp. – niezależnie od bardziej szczegółowych informacji na ten temat znajdujących się niemal przy każdej miejscowości.
Ponad 40-stronicowy rozdział Informacje krajoznawcze zawiera charakterystykę geograficzną, informacje o regionalizacji, klimacie, przyrodzie, ochronie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, historii kraju – z uwzględnieniem specyfiki jego południa, polityce i gospodarce, ludności oraz różnych aspektach kultury. Najobszerniejszą, ponad 400-stronicowa część przewodnika poświęcono zwiedzaniu kraju.
W podziale na Rzym ( i Watykan ) oraz 8 regionów: Abruzja, Molise, Kampania, Apulia, Bazylikata, Kalabria, Sycylia i Sardynia. Każdy z nich poprzedzony został krótką prezentacją, niekiedy z jego historią i zawiera omówienie w porządku alfabetycznym wartych poznania miejscowości i miejsc. Z których najważniejsze – zdaniem autorek, wymienione zostały na wstępie i zaznaczone na mapkach. Oczywiście można by do tych list dodać to i owo, lub – rzadziej – z czegoś zrezygnować, ale autorki mają prawo takiego czy innego, przeważnie zresztą trafnego w tym przypadku wyboru. Są również informacje jak tam dojechać, gdzie nocować, jeść oraz inne praktyczne.
Co nie znaczy, że uwzględniono wszystko, o czym warto było chociażby wspomnieć. Do informacji o poszczególnych miejscowościach dodałbym np., że w Barlettcie i Trani ( Apulia ) istniały w latach 1945 – 1947, chociaż ślad po nich pozostał tylko na znaczkach pocztowych, Osiedla Polskie. Mieszkali w nich zdemobilizowani żołnierze II Korpusu WP, ich rodziny oraz wyzwoleni z obozów niemieckich jeńcy, więźniowie polityczni i polscy robotnicy przymusowi w III Rzeszy, którzy nie zdecydowali się na powrót do kraju i w tych osiedlach czekali na decyzję co mają robić dalej.
Na tle innych części przewodnika oraz turystycznych walorów tej wyspy zbyt, moim zdaniem, powierzchownie potraktowana została Sardynia. Co prawda na 27 poświęconych jej stronach są wszystkie istotne informacje, nierzadko jednak okrojone do poniżej rozsądnego minimum. Tak np. omawiając stołeczne Cagliari, jednej z najważniejszych w nim świątyń, o ciekawej legendzie i historii oraz zabytkowych wnętrzach – bazylice Nostra Signora di Bonaria poświęcono zaledwie kilka słów.
Można wskazać zresztą przykłady nawet zupełnego pominięcia interesujących miejscowości i miejsc na tej wyspie. Warto więc chyba wzbogacić tę część w następnym wydaniu przewodnika. Są w nim przydatne mapki, plany i ilustracje oraz na wklejkach 31 barwnych i w większości dobrych zdjęć. Ponadto na końcu słowniczek polsko – włoski oraz tematyczne i alfabetyczne mini rozmówki.
I Indeks wybranych nazw geograficznych. On jednak, moim zdaniem, wymaga gruntownej przeróbki i znacznego rozszerzenia. Powinien bowiem obejmować wszystkie wymienione w przewodniku miejscowości i przynajmniej najważniejsze zabytki oraz inne obiekty i miejsca warte uwagi. Ułatwi to odszukiwanie tego, co w danym momencie jest potrzebne. I spowoduje, że ten już i tak bardzo dobry przewodnik, stanie się jeszcze lepszy.
WŁOCHY POŁUDNIOWE. ŚRÓDZIEMNOMORSKIE DOCE VITA. Autorki: Agnieszka Masternak, Agnieszka Fundowicz, Berenika Wilczyńska. Wydawnictwo Bezdroża. Wyd. I, Kraków 2009, str. 416. Cena 49,90 zł.
