Istnieje powiedzenie, że nie powinno się rozpoczynać zwiedzania Europy od Rzymu, bo później wszystko wyda się wtórne i nieciekawe. Jest w tym wiele prawdy i nieco przesady, aczkolwiek w dziedzinie kultury, sztuki i myśli wszystko – lub prawie wszystko tutaj się rodziło i miało swój początek – pisze we wstępie do ksiązki „Rzym po polsku” jej autor Adam Broż …
… i kontynuuje – Dla mnie Rzym jest drugim , obok Krakowa miastem mojego życia. Brzmi to dumnie, bo podobnie było dla poprzedniego biskupa Rzymu, Jana Pawła II. Spośród wielu śladów polskości w Rzymie Jego ślady są i będą najwspanialsze i najtrwalsze. Dzisiaj najważniejszym obiektem do nawiedzenia, dla wszystkich przybywających do Rzymu jest grób tego świętego człowieka usytuowany obok grobu św. Piotra.
Od tysiąca lat Rzym jest szczególnie bliski Polakom i kulturze naszego kraju, który był ostoją chrześcijaństwa i przez to miał szczególne powody, aby dbać o ciągłą łączność ze Stolicą Apostolską. Od połowy drugiego tysiąclecia w okresie odrodzenia, baroku i w następnych stuleciach, kultura i sztuka włoska inspirowała polskich artystów.
Ten ciekawy przewodnik po Rzymie jest dla wszystkich i dla tych, którzy chcą zwiedzić miasto polskimi śladami. Na początku autor przytacza legendy o założeniu Rzymu i porwaniu Sabinek później opisuje początek miasta i najciekawsze zabytki z polskimi instytucjami jak Stacja Polskiej Akademii Nauk (Umiejętności) mieszcząca się w zaułku Violo Doria o wielkich zasługach dla nauki polskiej oraz kościół polski św. Stanisława przy via delle Botteghe Oscure założonym w końcu XVI wieku z inicjatywy kardynała Hozjusza wraz z hospicjum dla Polaków. Miejsce to stanowiło przystań dla wielu naszych rodaków, jest tu mnóstwo polskich pamiątek, rzeźb, obrazów i tablic pamiątkowych i liczne epitafia znanych Polaków. Właściwie prawie w każdym z rzymskich kościołów znajdujemy pamiątki po Polakach – epitafia czy dzieła polskich artystów.
Stolica Włoch jest dziś pełna pamiątek po Janie Pawle II. Ale nie tylko. Mieszkała tu Marysieńka Sobieska, w Caffe Greco bywali Mickiewicz, Krasiński czy Norwid, maszerowała I Legia generała Dąbrowskiego, szło wojsko generała Andersa podczas II wojny światowej… Zwiedzamy więc Rzym a autor prowadzi nas polskimi śladami, wyjaśniając i opowiadając anegdoty. M.in. śladem Adama Mickiewicza, Cypriana Kamila Norwida, Zygmunta Krasińskiego, księcia Stanisława Poniatowskiego, rodzin Ledóchowskich, Gawrońskich i Frassati a także … Zbigniewa Bońka.
W kościele św. Andrzeja autorstwa Berniniego jest kaplica św. Stanisława Kostki z jego relikwiami w ołtarzu, a w pobliskim kolegium jezuitów cela św. Stanisława z ekspresyjną rzeźbą przestawiającą go na łożu śmierci. W kościele Santa Maria Delo Angeli e dei Martini na terenie Term Dioklecjana są drzwi z brązu przedstawiające Zwiastowanie i Zmartwychwstanie dłuta polskiego rzeźbiarza Igora Mitoraja.
W podziemiach Bazyliki św. Piotra jest grób papieża Jana Pawła II, oraz kaplice polska; Matki Bożej Częstochowskiej i litewska z mozaika Matki Bożej Ostrobramskiej. W bocznym ołtarzu bazyliki są relikwie św. Jozafata Kuncewicza a także pomnik Marii Klementyny Sobieskiej z jej mozaikowym portretem. Na kolumnadzie otaczającej Plac św. Piotra kolumnadzie Berniniego stoi 140 barokowych figur – jedna z nich przedstawia Polaka św. Jacka Odrowąża.
Wiele polskich pamiątek i dzieł sztuki znajdziemy w Muzeach Watykańskich. W Sali Sobieskiego jest najważniejsze i największe polonicom – olbrzymi obraz Jana Matejki przedstawiający króla Jana III Sobieskiego po bitwie pod Wiedniem. W watykańskiej bibliotece znajduje się wiele związanych z Polską dokumentów z różnych epok w tym najstarszy słynny Dagome iudex dokument Mieszka I oddającego swoje państwo pod opiekę papieża.
Ważnymi dla Polaków miejscami w Rzymie są; założony z inicjatywy o. Kazimierza Przydatka ośrodek pielgrzymów polskich Corda Corti oraz Dom Polski Jana Pawła II przy Via Cassia 1200. Wiele grobów zasłużonych Polaków znajdziemy na rzymskim cmentarzu Campo Verano pochowany jest malarz Aleksander Gierymski oraz rzeźbiarze Antoni Madeyski, Wiktor Brodzki, Teodor Rygier , Pius Weloński oraz Jadwiga Bogdanowicz.
Adam Broż opisuje także polskie instytucje we Włoszech oraz Monte Cassino. Podaje też informacje praktyczne, od noclegów po zwyczaje w restauracjach.
Adam Broż – Rzym po polsku. Wydawnictwo Świat Książki. Warszawa 2009. 232 str. Cena 44,90 zł
