22 września Litwini i Łotysze obchodzą Dzień Jedności Bałtów. Ogłoszony on został jako stały, doroczny, przez parlamenty Republiki Litewskiej i Republiki Łotewskiej w 2000 roku dla upamiętnienia bitwy stoczonej tego dnia w 1236 roku pod Szawlami. Sprzymierzone siły ludów bałtyckich odniosły wówczas historyczne zwycięstwo nad Zakonem Kawalerów Mieczowych w jednym z najważniejszych starć zbrojnych tamtej epoki. Zdaniem litewskiego historyka Tomasa Baranauskasa bitwa ta była pierwszym wielkim krokiem prowadzącym do zwycięstwa nad Krzyżakami pod Grunwaldem w 1410 roku. Koło brodu na rzecze Muszy w pobliżu Szawli Bałtowie doszczętnie rozbili 22 września 1236 r. wojsko Kawalerów Mieczowych i Krzyżaków dowodzone przez wielkiego mistrza zakonu inflanckiego Volquina, które najechało ziemie północnej Litwy.
W bitwie tej polegli niemal wszyscy uczestniczący w niej rycerze zakonu oraz sam mistrz. Zakon Kawalerów Mieczowych poniósł ogromne straty, gdyż po zwycięstwie pod Szawlami i w innych bojach w roku następnym do walki z Krzyżakami i Kawalerami Mieczowymi powstali m.in. Zemgalowie, Zelowie (Selowie), Kurowie i Estończycy z Saremy. Ludy bałtyckie obroniły wówczas swoje ziemie, a Zakon Kawalerów Mieczowych wcielony został do Zakonu Krzyżackiego.
Zwycięstwo pod Szawlami należy do najważniejszych wydarzeń w historii Litwy i Łotwy, ostatnich państw w których mówi się językami bałtyckimi. W Dniu Jedności Bałtów w Litewskim Centrum Kultury przy Ambasadzie Republiki Litewskiej w Warszawie otwarta została międzynarodowa wystawa cykliczna „Podróżujące litery 2014”.
Podczas uroczystości podkreślano, że w kulturze bałtyckiej zawsze ważne było wszelkie słowo wypowiedziane i zapisane w tych językach wywodzących się praindoeuropejskiego. Język, liternictwo, kaligrafia oraz typografia stanowią istotną część etnokultury Bałtów.
Projekt „Podróżujące litery” realizowany jest od kilku lat, a związane z nim wystawy prezentowane były już w 2008 r. w Rosji, w 2009 r. na Ukrainie i na Litwie – na niej również w 2011 r., a w 2010 i 2013 w Finlandii. W realizacji tego projektu uczestniczyli autorzy z ponad 15 krajów.
Przede wszystkim litewscy i łotewscy, ale także angielscy, belgijscy, fińscy, polscy i rosyjscy. W tym wielu znanych projektantów graficznych, plastyków, wykładowców i profesorów uczelni artystycznych. Swoje prace wykonują oni zarówno tradycyjnymi technikami ręcznymi, jak i komputerowymi.
Co roku dla projektu „Podróżujące litery” proponowany jest nowy temat przewodni, a do udziały w nim zapraszani są nowi twórcy. Tematem tegorocznej wystawy w Warszawie, zorganizowanej przez Wileńską Akademię Sztuk Pięknych oraz Ambasadę Republiki Litewskiej w Polsce jest „Typograficzny jazz” („TypoJazz”).
Autorzy wystawionych eksponatów inspirowali się różnymi gatunkami muzyki, stworzyli nowatorskie prace graficzne i typograficzne. Wyrażając muzykę poprzez obraz oraz łączenie sztuki wizualnej i dźwiękowej. Wystawa ta nie tylko ukazuje bogactwo liternictwa, kaligrafii i typografii popularyzując w tych dziedzinach kulturę światową, ale rozwija także pojęcie i sens zjawiska przemysłów kreatywnych.
Jej kuratorem jest prof. dr Rasutė Žukienė z Wileńskiej ASP, zaś organizatorami prof. Aušra Lisauskienė, również z tej uczelni oraz Rita Leinonen, emerytowana wykładowczyni Instytutu Wzornictwa w Lahti, w Finlandii. Podczas uroczystości otwarcia wystawy z udziałem przedstawicieli placówek dyplomatycznych obu krajów bałtyckich w Warszawie oraz profesorów wileńskiej ASP, podkreślano jedność i współpracę Litwy i Łotwy, zwłaszcza w dziedzinie kultury i kontaktów międzyludzkich.
A także przyjaźni z sąsiadami z innych krajów bałtyckich. Na północy Estonii, a na południu Polski. Poinformowano, że wystawiane prace zostały wybrane, jako najlepsze, z wielu jakie wpłynęły na jej tegoroczny temat. Zwrócono uwagę na zróżnicowanie ich kompozycji, niekiedy lakoniczność, ale niekiedy także silną agresję. No i indywidualną technikę autorów.
Których łączy motyw podróżujących liter i idea przyjaźni oraz komunikowanie się ze sobą ludzi i krajów. Po otwarciu wystawy zaproszeni na nie goście podjęci zostali tradycyjną lampką wina. Wystawę tę nadal można oglądać w Litewskim Centrum Kultury przy Ambasadzie republiki Litwy w alejach Ujazdowskich 12.
Zdjęcia autora
