Stary, trzyhektarowy park z ławeczkami, na których chętnie odpoczywają zarówno turyści jak i okoliczni mieszkańcy, otacza XVIII-wieczny dworek Marii Konopnickiej (1842-1910) w Żarnowcu, gmina Jedlicze, w województwie podkarpackim. Od 1957 r. mieści się w nim muzeum poetki. Był to dla niej dar wdzięcznego narodu, drugi przypadek, obok dworku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku koło Kielc, takiego uhonorowania wybitnego twórcy w naszych dziejach. Konopnicka jako autorka m.in. „Roty” nie była, delikatnie to określając, mile widziana ani w Prusach i zaborze pruskim ziem polskich, ani w Rosji i zaborze rosyjskim.
OD WDZIĘCZNEGO NARODU
Przez wiele lat podróżując po Europie zapragnęła znaleźć swoje własne miejsce na ziemi, o czym pisała m.in. w listach do Elizy Orzeszkowej. Gdy w 1902 roku obchodziła 60 rocznicę urodzin i 25-lecie twórczości pisarskiej, wielbiciele jej twórczości, a zwłaszcza komitety jubileuszowe w Krakowie, Lwowie, Poznaniu i Warszawie zaproponowały kupno dla niej domu z kawałkiem ziemi za środki z datków społeczeństwa.
W grę wchodził tylko zabór austriacki, w którym swobody narodowe i kultura polska były najmniej ograniczone. Spośród 36 branych pod uwagę miejsc, wybrano Żarnowiec. Stary dworek ze spichlerzem z lat 1750-1775 oraz otaczającym go parkiem kupiono od poprzedniej właścicielki Jadwigi Biechońskiej. Pisarka przyjechała do niego we wrześniu 1903 r. wraz z przyjaciółką, malarką Marią Dulębianką (1858-1919) i razem w nim zamieszkały.
Maria Konopnicka spędzała tu miesiące wiosenne i letnie. Tworzyła, korespondowała, a równocześnie zajmowała się działalnością oświatową i społeczną. Z tego też dworku wyjechała po 7 latach, 15 września 1910 roku do sanatorium „Kiselki” we Lwowie, w którym zmarła 8 października.
DAR CÓRKI PISARKI
Pochowana została, jak wiadomo, we Lwowie na Cmentarzu Łyczakowskim, a jej grób z popiersiem poetki należy do najczęściej odwiedzanych przez rodaków przyjeżdżających do tego miasta. Dworek w spadku po matce odziedziczyły córki Marii Konopnickiej, Zofia Mickiewiczowa (1866-1956) i Laura Pytlińska (1872-1935). W latach II wojny światowej był w nim, od 1943 r. niemiecki szpital wojskowy.
W 1945 r. do dworku wróciła jedyna już właścicielka, starsza córka pisarki, Zofia. I kilka miesięcy przed śmiercią ofiarowała posiadłość narodowi polskiemu. W 1957 r. Ministerstwo Kultury i Sztuki utworzyło w niej Muzeum Marii Konopnickiej. Otwarte zostało ono, po koniecznym remoncie i pracach konserwatorskich, dopiero 15 września 1960 roku.
Dokładnie w pół wieku po opuszczeniu dworku przez nią na zawsze i w ramach ogólnopolskich obchodów 50-lecia śmierci pisarki. Zaś w 1991 r. oddano do użytku budynek wzniesiony na fundamentach dawnego dworskiego spichlerza. Nazwano go Lamusem, mieszczą się w nim ekspozycje muzealne, bogata biblioteka, administracja i działy merytoryczne muzeum, a także magazyny zbiorów.
W PARKU, NAD POTOKIEM
Pięknie położone w parku muzeum, obok którego płynie potok Sośnik, wpadający około 150 m dalej do rzeki Jasiołki, prawego dopływu Wisłoki, ma bogate zbiory. Do najcenniejszych należą rękopisy Marii Konopnickiej, różne, również najstarsze, wydania jej książek, a także ilustracje do jej utworów tak znanych artystów jak Marcin Szancer, Bogdan Zieleniec, Józef Czerwiński, Leonia Janocha, Zofia Fijałkowska czy Danuta Imieliska.
Ponadto portrety pisarki namalowane przez Marię Dulębiankę. Jeżeli o nią chodzi, to w Żarnowcu znajduje się największy w Polsce zbiór obrazów tej malarki, która mieszkała w tym dworku w latach 1903-1910. Żarnowieckie muzeum gromadzi obiekty z zakresu literatury, nie tylko dotyczące Marii Konopnickiej. Posiada np. zbiór listów i autografów także innych pisarzy polskich XIX i XX w.
M.in. Elizy Orzeszkowej, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Stefana i Oktawii Żeromskich, Stanisława Przybyszewskiego. Zbiera także eksponaty rzemiosła artystycznego, sztuki, etnograficzne oraz obiekty z epoki niezbędne do wyposażenia pomieszczeń. Mieszkalne: gabinet, sień, jadalnia zawierają zarówno oryginalne meble i inne sprzęty z czasów poetki i jej córek, jak i z epoki.
NIE TYLKO LITERATURA
Oprócz podstawowej ekspozycji literackiej w Lamusie, w dworku bardzo interesująca jest stała ekspozycja „Kolekcja Darów Jubileuszowych”, jakie poetka otrzymała z okazji 25-lecia pracy pisarskiej. Obejrzeć można adresy hołdownicze, dyplomy oraz dary od społeczeństwa i instytucji. Inną wartą szczególnej uwagi ekspozycją jest jedna z najciekawszych w Polsce kolekcja stylowych kałamarzy i przyborów na biurko.
Podobnie wizerunków polskich orłów z rożnych okresów historycznych. Jak również medali z wizerunkami zarówno Marii Konopnickiej jak i innych pisarzy oraz sławnych Polek. Działalność żarnowieckiego muzeum nie ogranicza się jednak tylko do udostępniania pomieszczeń oraz wystaw – stałych i czasowych – zwiedzającym oraz prac naukowo – badawczych.
Prowadzi ono również działalność edukacyjną i kulturalna w różnych, ciekawych formach: odczytów, wykładów, konferencji i sympozjów naukowych, plenerowych spektakli teatralnych, koncertów, wieczorów poetycko – muzycznych itp. Bogatą ofertę edukacyjno warsztatową ma zarówno dla uczniów wszystkich typów szkół, jak i studentów. W formie m.in. lekcji muzealnych, prelekcji i multimedialnych prezentacji itp. Więcej na temat tego muzeum i jego działalności znaleźć można na stronach www.muzeumzarnowiec.pl.
Zdjęcia autora
