Początek tych zbiorów liczących już ponad 20 000 artefaktów sięga roku 1873. To wówczas powstała w Berlinie pierwsza kolekcja sztuki indyjskiej, która z czasem rozrosła się obejmując cały region świata, także Afganistan, Bangladesz, Birmę (Mjanmę), Chiny, zwłaszcza autonomiczne Sinciang i Tybet, wyspy Indonezji, Japonię, Kambodżę, Koreę, Pakistan, Sri Lankę, Tajlandię i Wietnam. Współcześnie Muzeum Sztuki Azjatyckiej – Museum für Asiatische Kunst posiada jeden z najbardziej znaczących zbiorów sztuki indyjskiej i azjatyckiej poczynając od czwartego tysiąclecia p.n.e. do czasów nam współczesnych.
Imponujące zbiory
Do 2019 roku miało siedzibę w dzielnicy Steglitz przy Lansstraße 8, od 2020 r. zajmuje rozległe III piętro w Forum Humbold na Wyspie Muzeów, o którym niedawno pisałem. Sąsiaduje ono piętrami ze Zbiorami Etnologicznymi, przy czym w jednym miejscu bardzo wysoka, nie mieszcząca się w jego sali, rzeźba afrykańska, „przebija się” nawet na wyższy poziom. I można ją oglądać zarówno z dołu, jak i z góry. Zbiory sztuki azjatyckiej MSA są rzeczywiście imponujące, a mam skalę porównawczą, bo wiele podobnych widziałem w krajach, z których pochodzą. Są w nich bardzo stare, ale również z późniejszych epok, rzeźby indyjskie wykute z kamienia, wykonane z terakoty oraz odlane z brązu.
Wśród licznych niewielkich lub średnich rozmiarami uwagę zwraca, wspaniale zachowana, odlana w brązie rzeźba hinduskiego boga tańczącego w kole ustawionym na postumencie, która ma około 2 metrów wysokości. Jest, naturalnej wielkości, posąg procesyjnego byka Nandi – rumaka boga Sziwy. Ogromna, sięgająca niemal sufitu sali, również odlana w brązie, głowa zapewne tajskiej księżniczki. Ale obok rzeźb można oglądać wspaniałej roboty dzieła rzemiosła artystycznego wykonane z metalu, nefrytu, ceramiki czy kości słoniowej, świadczące o wpływach islamu w tym regionie świata. Bo prezentowane eksponaty pochodzą również z dawnego „Wielkiego Jedwabnego Szlaku”.
Sztuka buddyjska i dworska
Wiele dzieł stanowi dziedzictwo sztuki buddyjskiej również Chin, Japonii czy Korei. Poza obiektami sakralnymi, uwagę przyciągają także o charakterze świeckim. Np. chiński tron cesarski wykonany z drewna palisandrowego, inkrustowany masą perłową oraz zdobiony laką i złotem. Wśród kilku tego rodzaju siedzeń tronowych znajduje się jedno, przedstawiane jako jedyne w zbiorach europejskich, z należącym do niego parawanem. Nie brak mnóstwa ciekawej oraz cennej ceramiki i to od epoki neolitu, tkanin, bogatych strojów czy biżuterii. Lub kolekcji japońskiego malarstwa oraz wschodnio-azjatyckiego zdobnictwa laką.
Innym, przyciągającym uwagę eksponatem, a właściwie jego zespołem, jest częściowa rekonstrukcja Jaskini 16 Mieczników z północnego odgałęzienia Wielkiego Jedwabnego Szlaku. Czy, otwierany przed zwiedzającymi tylko na pięć minut co pół godziny ze względu na konieczność jego szczególnej ochrony przed światłem, wykonany w XVII w. na bawełnianej tkaninie plan najsłynniejszego indyjskiego mauzoleum – grobowca Tadź Mahal, wybudowanego przez cesarza Mogołów Szahdżahana w Agrze dla jego zmarłej, ukochanej żony Mumtaz Mahal. Przykłady można oczywiście mnożyć.
A może z audio przewodnikiem?
Eksponaty w tym muzeum, a także wszelkie informacje, opisane są po niemiecku i angielsku. Oglądać je można samodzielnie i, zwłaszcza jak się ma na to sporo czasu oraz zna dobrze któryś z tych języków, spokojnie studiować te informacje. Lub – wybiórczo, to co najważniejsze, w grupach z przewodnikiem. Ale jest jeszcze jedna możliwość, o której warto wiedzieć. Korzystać z audio przewodnika. A wypożyczyć je można także w języku polskim. Zawierają mnóstwo informacji, „prowadzą za rączkę” zwiedzających od jednego do następnych ważnych eksponatów.
I można, dysponując nim, dowolnie skracać czas zwiedzania oraz oglądania poszczególnych eksponatów. Zacytuję kilka fragmentów takiego oprowadzania aby potwierdzić, jak bardzo jest ono korzystne dla zwiedzających. „Ta trasa – słychać w słuchawkach – prowadzi przez sale wystawowe znajdujące się na trzecim piętrze. Tu czekają na Państwa liczne, ciekawe obiekty pochodzące z Azji. Od czego zacząć? Wybraliśmy kilka centralnych obiektów, które pozwolą przedstawić w zarysie różnorodność wystawy. Wśród nich znajdują się tak imponujące obiekty historyczne, jak naturalnej wielkości figura zwierzęcia procesyjnego Nandi oraz takie atrakcje, jak częściowo zrekonstruowana jaskinia Jedwabnego Szlaku.
Pierwszy przystanek
Zwiedzanie rozpoczyna się na trzecim piętrze naprzeciwko klatek schodowych. W pokoju wprowadzającym należy skręcić w lewe drzwi do pokoju „Sztuka z Chin i Korei, kolekcje studyjne” (pokój 319). Pierwszym przystankiem jest wrzecionowata waza. Podążaj centralnym korytarzem do dużej ciemnej ściany pośrodku. Przed ścianą skręć w prawo. Waza znajduje się w gablocie. Dwie misy łączą się tworząc wrzecionowaty korpus wazonu. Wazony te są inspirowane naczyniami znanymi również jako garnki księżycowe, uważane za symbol kultury koreańskiej…
Kolejna Stacja
Następna stacja, to siedzenie tronowe z ekranem. Podążaj korytarzem z powrotem do wystawy. Skręć w ostatnie drzwi po lewej stronie do pokoju „Chiny i Europa” (pokój 320). Fotel tronowy z ekranem znajduje się na środku pokoju na postumencie. Spośród kilku foteli tronowych znajdujących się w zbiorach europejskich, ten jest jedynym, który nadal stoi przed należącym do niego parawanem. Parawan przedstawia „Raj daoistycznych nieśmiertelnych“. W ten sposób syn niebios, cesarz, siedząc przed parawanem, został symbolicznie przyjęty do królestwa nieśmiertelnych. Od tego cesarskiego zespołu, głównie dzieł pochodzących z cesarskich warsztatów, bije niemal architektoniczne dostojeństwo, które musiało dawniej emanować z tak wspaniałych mebli w cesarskich pałacach.
Jaskinia 16 Mieczników
Kolejna stacja to częściowa rekonstrukcja jaskini. Opuść pomieszczenie ponownie przez te same drzwi. Trzymaj się lewej strony. Przejdź do następnego obszaru wystawy „Północny Jedwabny Szlak” (pokój 317). Jaskinia 16 Nosicieli Mieczy znajduje się po prawej stronie pomieszczenia. Jest to częściowa rekonstrukcja jaskini Kizil 8. Zachodnio wyglądający wygląd tych figurek fundatorów zaskoczył członków niemieckich ekspedycji na początku XX w. Nazywano ich „miecznikami” i zastanawiano się nad ich podobieństwem do średniowiecznych rycerzy.
Plan Taj Mahal
Następnym przystankiem jest wielkoformatowy plan Taj Mahal. Podążaj ścieżką do następnego pokoju „Sztuka religijna Azji Południowej, hinduizm, sztuka dworska” (pokój 316). W gablocie o połowie wysokości w centrum pomieszczenia znajduje się plan Taj Mahal. Ponieważ materiał jest tak delikatny, gablota jest zakryta. Kiedy film nad gablotą się kończy, gablota się otwiera – dwa razy na godzinę przez pięć minut. W pierwszej połowie XVII w. władca Mogołów Szahdżahan zlecił wybudowanie dla swojej zmarłej ulubionej żony Mumtaz Mahal imponującego grobowca: Tadź Mahal. Ten niezwykły obraz na bawełnianej tkaninie przedstawia plan znanego na całym świecie islamskiego monumentu…
Byk procesyjny Nandi – wierzchowiec boga Śiwy
Następnym przystankiem jest duża figura procesyjnego byka Nandi, wierzchowca boga Śiwy. Podążaj ścieżką prosto przed siebie. Za ścianą z malowidłem Taj Mahal, figura procesyjnego byka wita cię centralnie na cokole. Wierzchowcem Boga Śiwy jest jego biały byk Nandi. W legendach Nandi przenosi Śiwę z miejsca na miejsce. Czasami pojawia się w mitach jako zwierzę domowe, bawi się z rodziną Śiwy na zboczach świętej góry Kailash. Ale przede wszystkim jest on najbardziej oddanym wyznawcom Śiwy: jego oddanie dla Śiwy jest wzorem dla wiernych.
Rekonstrukcja jaskini
Kolejna stacja, to rekonstrukcja jaskini. Wejdź przez jedne z drzwi na złotej ścianie do pomieszczenia „Północny Jedwabny Szlak, Himalaje”…”. Cytując fragmenty muzealnego audio przewodnika w języku polskim dokonałem niezbędnych skrótów, rezygnując także z opisów niektórych eksponatów. Chodziło mi bowiem o zaprezentowanie jednej z możliwości zwiedzania tego muzeum. Moim zdaniem bardzo je wzbogacającą, zawierającą w krótkich formach sporo istotnych informacji nie tylko na temat oglądanych eksponatów. Każdy może jednak decydować sam, co i jak chce oglądać oraz z czym zapoznawać się.
Podobnie jak wielu innych zwiedzających, na dokładniejsze poznanie tego muzeum zabrakło mi czasu. Oglądając eksponaty kierowałem się zarówno sugestiami dyrekcji, informacjami o rzadkości lub jakichś szczególnych cechach artefaktów, a także tym, co najbardziej zwracało moją uwagę. Ekspozycja jest przejrzysta, bez natłoku artefaktów, sale przeważnie jasne, co ułatwiało mi zrobienie ponad stu zdjęć, z których w tym tekście mogę zaprezentować zaledwie część. Szczególnie interesowały mnie eksponaty niepodobne do tych, które już gdzieś w świecie widziałem.
Warto zwiedzić to muzeum, poznać bogactwo sztuki azjatyckiej
Np. wspomniana wyżej jaskinia, niektóre meble czy tkaniny. Ale również oglądane wcześniej, w znacznie większym wyborze, chociażby słynne chińskie naczynia i rzeźby z brązu w muzeach Pekinu, Szanghaju, Kantonu, Xianu, czy Tajpei na Tajwanie. Lub rzeźby kamienne albo również odlewane z brązu, tak licznie oglądane przeze mnie nie tylko w muzeach, lecz przede wszystkim w plenerach, świątyniach i wykopaliskach Cejlonu, Chin, Birmy, Indii, Indonezji, Kambodży, Nepalu, Tajlandii, czy Tybetu. Berlińskie Muzeum Sztuki Azjatyckiej uważam za bardzo ciekawe i wiem, że jak tylko będę miał taką okazję, postaram się przyjść do niego ponownie. Bo naprawdę warto.
Zdjęcia © Cezary Rudziński
Autor uczestniczył w wyjeździe prasowym na zaproszenie Visit Berlin
