Ogromne Forum Humboldtów (Humboldt Forum), wielki gmach w historycznym centrum Berlina, jest nowym obiektem poświęconym sztuce, kulturze i nauce. A zarazem świeżą atrakcją niemieckiej stolicy.
Zbudowano go na miejscu wcześniejszych budowli i otwarto w roku 2020. Stało się tętniącym życiem nowoczesnym centrum oświecenia, spotkań, dyskusji i innych wydarzeń na sześciu poziomach o łącznej powierzchni 42 tys. m² które wypełniają muzea, sale wystawiennicze, koncertowe i konferencyjno – prezentacyjne, z pokazami, happeningami, wykładami, oprowadzaniem, warsztatami itp., a także restauracjami, kawiarniami, na dachu zaś tarasem widokowym. Miejscem otwartym, poza wtorkami, dla wszystkich od 10.30 do 18.30, a w piątki i soboty do 20.00.
Na południowym krańcu Wyspy Muzeów
Stoi w znakomitym punkcie miasta. W południowej części słynnej, obchodzącej w br. 200-lecie, Wyspy Muzeów na rzece Szprewie, w miejscu, w którym najbardziej znany ze starych berlińskich bulwarów – Unter den Linden, Aleja pod Lipami, przecinająca historyczne centrum z zachodu na wschód przechodzi, w skręcającą trochę na północ, ulicę Karla Libknechta. Po jej północnej stronie wznosi się sześć sławnych muzeów z długim frontonem, zamkniętego obecnie na kapitalną przebudowę aż do wiosny 2027 roku Pergamońskiego, po drugiej stronie dużego skweru, którego północno wschodnią pierzeję zajmuje ogromna protestancka katedra.
Obok prawego narożnika frontonu Forum znajduje się wejście do stacji metra – U Bahn Museumsinsel – Wyspa Muzeów. A w pobliżu, widać je zarówno z poziomu ziemi, jak jeszcze lepiej z tarasu widokowego na dachu, wznosi się Czerwony Ratusz, Wieża TV z restauracją w obrotowej kuli pod jej iglicą oraz Nikolaiskirche – kościół św. Mikołaja, jedynego zabytkowego, obok wspomnianej katedry, odbudowanego w Mitte – Centrum z wojennych zniszczeń, z dwiema, zrośniętymi jak bliźnięta syjamskie strzelistymi wieżami w centrum Nikolaisviertel – Dzielnicy Mikołaja.
Imienia wybitnych uczonych
A kilkadziesiąt metrów dalej położony jest również słynny Alexanderplatz – plac Aleksandra. Natomiast w przeciwną stronę, na zachód, prowadzi aż do Bramy Brandenburskiej, 1,5 – kilometrowej długości, wspomniany piękny bulwar Unter den Linden. Z Uniwersytetem Humboldta, Operą Państwową, Zbrojownią, ambasadami, m.in. otwartą w styczniu br. nową polską, hotelami. Wszystko to doskonale widać ze wspomnianego tarasu widokowego na dachu Forum Humboldtów. Nazwę tę otrzymało ono aby upamiętnić dwu wybitnych niemieckich uczonych – humanistów.
Alexandra, a ściślej Friedricha, Wilhelma, Heinricha, Alexandra von Humboldta (1769-1859), przyrodnika i jego starszego brata Wilhelma – pięciu imion, także Friedricha, Christiana, Karla, Ferdinanda von Humboldta (1767-1836), filozofa, językoznawcy i polityka. Zwiedzanie Forum z jego świetną przewodniczką, Andreą Brandis, którą na indywidualne zapoznanie się z nim zapewniło dwu polskim dziennikarzom kierownictwo obiektu, rozpoczynamy od dachu – platformy widokowej położonej na wysokości 30 m nad ziemią, na skraju którego wznosi się duża kopuła bardzo podobna do pobliskiej katedralnej. Jest też restauracja Baret.
Panorama miasta w śniegu i lekkiej mgle
Mamy trochę pecha, bo poprzedniego dnia była słoneczna pogoda, chociaż z silnym wiatrem i temperaturą niewiele ponad zero. Dziś Berlin pokrył świeży śnieg, a ponadto pojawiła się, na szczęście niezbyt gęsta mgła. Widać jednak pobliskie, charakterystyczne budowle, nawet trochę dalsze dzielnice, ale zdjęcia wychodzą marne. Andrea opowiada nam o Forum i historii tego miejsca, którą później pogłębiam korzystając z mnóstwa bezpłatnych publikacji w językach: niemieckim i angielskim, jakie znajduję w tutejszej placówce Informacji Turystycznej
.
Obraz tego, jak jeden z dwu poprzedników Forum w tym miejscu: królewski pałac miejski i jego otoczenie wyglądały około roku 1900, przedstawia w niej ich duża, dosyć dokładna makieta. Pierwszy berliński zamek w tym miejscu zbudowano w połowie XV wieku, a wiek później przebudowano go w stylu renesansowym. Bardziej gruntowna przebudowa na pałac nastąpiła w latach 1698-1718. Była związana z koronacją, w roku 1701, księcia brandenburskiego na króla Prus, Fryderyka I Hohenzollerna (1657-1713), a później wymaganiami jego następcy.
Nowe Forum na starych budowlach
W stylu baroku zaprojektował ją gdański architekt i rzeźbiarz Andreas Schlüter (1659-1714). Dla uznania jego zasług zrekonstruowany wiernie z rzeźbami i dekoracjami jeden z dwu dziedzińców Forum nazwano Schlüterhof. Współczesny gmach nie jest jednak odtworzeniem dawnego pałacu. Uległ on, podobnie jak całe centrum Berlina, zniszczeniu w trakcie alianckich bombardowań i walk w mieście wiosną 1945 r. A ruiny rozebrane, na ich miejscu zbudowano zaś w 1976 r. ze szkła, metalu, ale również, ze względów przeciwpożarowych, mnóstwa azbestu, NRD-owski Pałac Republiki.
Nazywany złośliwie przez co odważniejszych wschodnich berlińczyków „Balast der Republik” ze względu na ogromne koszty tej inwestycji i jej eksploatacji. Poznałem go nieźle w trakcie ówczesnych pobytów nad Szprewą, raz nawet pracowałem w nim przez kilka dni w latach 80-tych jako członek jury zorganizowanej w nim jednej z międzynarodowych wystaw. Ale ta masa trującego azbestu zdecydowała o rozebraniu tej budowli w roku 2008. I na tym miejscu wzniesiono następnie Forum Humboldtów. Zachowując w dużym stopniu plan dawnego pruskiego pałacu oraz odtwarzając jego fasady.
Podziemia, dziedzińce, muzea
Tylko jednak z trzech stron, a także częściowo wystrój wewnętrznych dziedzińców. Natomiast od strony rzeki dodając w miejsce licznych dawnych przybudówek nowoczesną, prostą fasadę, która służy także do wyświetlania na niej wieczorami świetlnych promocji imprez i informacji. Wnętrza są już nowoczesne, dostosowane do obecnych potrzeb. Z platformy widokowej zjeżdżamy do podziemi, przebadanych przez archeologów przed rozpoczęciem budowy Forum. Oraz zachowaniem fragmentów wcześniejszych budowli, m.in. przebijających się od góry przez strop dawnych drewnianych pali, które wbijano w grząski, nadrzeczny grunt od średniowiecznych po Palast der Republik.
I wytyczeniem trasy ich bezpłatnego zwiedzania. Na oba dziedzińce Forum wchodzi się bezpośrednio przez kilka bram w portalach. W prawym skrzydle, licząc od głównej, znajdują się wejścia do innych pomieszczeń, stoiska z pamiątkami, wysoka, składająca z prostokątnych tablic konstrukcja ze zmieniającymi się co chwila, również kolorystycznie, informacjami co warto w Forum obejrzeć lub w czym uczestniczyć. Bo programy są bogate, niektóre zmieniają się nawet codziennie. Powierzchnia na wystawy, także muzea, ma 30 tys. m². Dwa górne piętra przeznaczono na muzea: Sztuki Azjatyckiej i Zbiory Etnologiczne.
8 wieków Berlina
W tych drugich aktualnie eksponowana jest, od 29 listopada 2024 r. bez określenia terminu zamknięcia, licząca ponad 10 tys. obiektów, historia i współczesność Tanzanii. Część muzeów, ekspozycji i odbywających się tu imprez oraz wydarzeń wymaga kupienia biletów i to na konkretne terminy. Inne, jak wspomniane podziemia, ale również m.in. rozmieszczona w różnych punktach gmachu ekspozycja 800–letnich dziejów miasta, jest bezpłatna. Nazwano ją „Historia tego miejsca” („Geschichte des Ortes”, ang. „History of the Site”), czyli Berlina.
Pozwala przejść jej 35-ma „Śladami” – miejscami w których eksponowane są różne artefakty oraz informacje z przeszłości. I obejrzeć animację o powstaniu miasta, niektórych jego budowli, przebudowę pałacu itp. Stałą, z koniecznością jednak kupienia biletu, jest wystawa „Berlin Global” w salach na parterze, w czterech skrzydłach otaczających Dziedziniec Schlütera. Poświęcona jest ona prezentacji związków miasta ze światem oraz jak wydarzenia w nim wpływały na procesy globalne. Dosłownie: co wydarzyło się i idzie z Berlina na świat? Uwzględnia ona 9 tematów:
375 – m² malowidło…
Światopogląd – główną część tego tematu zajmuje 375 – m² malowidło, a ściślej wielobarwna kombinacja rysunków i zdjęć. Obrazy z Berlina – powiększone zdjęcia z historycznych wydarzeń. Rewolucja: lata 1848, 1918, 1953, 198 i 1989. Majdan, czyli Berlin jako eksperymentalne pole na plany życiowe. Granice: jakie, szeroko rozumiane, granice przebiegają obecnie przez miasto? Przyjemności: muzyka, film, taniec i teatr oraz ich miejsca. Wojna: wojny wczorajsze pozostawiły swój ślad. Jakie są, i konflikty, dzisiejsze? Moda: jaką rolę odgrywa berliński przemysł związany z modą?
Przeplatanie: ludzie w Berlinie. Jak ich związki z innymi miejscami na świecie wpływają na ich tutejsze życie? W ramach stałej ekspozycji Berlin Global odbywa się, od 1 czerwca 2024 r. do 26 stycznia 2026 r., ekspozycja czasowa: „Freiheit Gleichheit Solidarność” (Wolność, Równość, Solidarność) – czyli polskie punkty widzenia w Berlinie. Już z tego krótkiego opisu czym jest oraz co można zobaczyć lub w czym uczestniczyć w Forum wynika chyba jasno, że warto je zobaczyć.
… i działalność popularyzatorska
Chociaż bardzo przydatna w tym jest znajomość języka niemieckiego lub angielskiego, bo tylko w nich są opisy i publikacje drukowane. Dodam, że w Forum Humboldtów prowadzona jest również bogata działalność popularyzatorska, zwłaszcza wśród młodzieży. W punkcie IT znalazłem kilka dosyć obszernych (po blisko 50 stron druku) publikacji z propozycjami i kalendarzami wydarzeń dla uczniów tylko na okres od 1 lutego do końca wakacji, 31 sierpnia br. O muzeach w Forum, jakie obejrzałem napiszę wkrótce.
Autor uczestniczył w dziennikarskim wyjeździe studyjnym na zaproszenie Visit Berlin.
Zdjęcia © Cezary Rudziński
