Ta małopolska od 85 lat wieś licząca obecnie niespełna 900 mieszkańców, a wcześniej, przez ponad 6 wieków miasto założone w 1326 roku przez króla Władysława Łokietka na rzeką Uszwica, prawym dopływem Wisły, słynie przede wszystkim z gotyckiego, drewnianego kościółka p.w. św. Leonarda, jednego ze znajdujących się na Liście Dziedzictwa UNESCO. Poza nim znajdują się w niej dwa inne, murowane kościoły, oba zabytkowe, chociaż z różnych okresów. Starszym jest parafialny p.w. św. Andrzeja Apostoła erygowany przez króla Kazimierza Wielkiego 1 lipca 1363 roku.
Potwierdza to zachowany do naszych czasów dokument. I pomimo wielokrotnych pożarów oraz zniszczeń m.in. podczas wojen i najazdów, zwłaszcza szwedzkiego w latach Potopu, zachował on pierwotną gotycką formę. Chociaż wewnątrz śladów gotyku jest już niewiele.
Dzieje tej świątyni poznajemy – grupka dziennikarzy zaproszonych na podróż studyjną przez Małopolską Organizację Turystyczną – oprowadzani przez proboszcza ks. Mariusza Jachymczyka oraz słuchając informacji w słuchawkach wypożyczonych w tutejszym Centrum Informacji Turystycznej.
CIEKAWE DZIEJE ŚWIĄTYNI
A jest ona znakomita, pełna faktów i ciekawostek, świetnie dostosowana do tempa zwiedzania, które można zresztą regulować. Pisząc tę relację korzystam z obu tych źródeł. Kościół zbudowano na planie krzyża, którego bocznymi ramionami są kaplice odchodzące od nawy i prezbiterium.
Stoi on w pobliżu tutejszego dużego rynku, na nadrzecznej skarpie i przy drodze na cmentarz za rzeką, którego dominantą jest wspomniany kościółek św. Leonarda. Pięknie pomalowany jest na jasno kremowo, zbudowany z piaskowca, z ponad 30 metrowej wysokości wieżą na planie kwadratu, z zegarami na wszystkie strony świata.
Oraz spiczastym dachem krytym obecnie, podobnie jak nawa, czerwoną dachówką, a wcześniej drewnianymi gontami. Na nim, w miejscu łączenia się nawy z prezbiterium, stoi niewielka, ciemno brunatna sygnaturka. Fasadę, w której jest wejście z czarną bramą z kutego żelaza, wykonano z nieregularnych brył piaskowca.
Dodam, że mury świątyni są solidne, w najgrubszym miejscu mają 2,8 metra grubości. Ostatnią renowację świątyni wykonano w latach 2008-2011. W przeszłości odbudów i usuwania zniszczeń oraz skutków pożarów było wiele. Mieszkańcy zawsze dbali o swoją farę.
PIĘKNA MADONNA Z DZIECIĄTKIEM – DAR KAZIMIERZA WIELKIEGO
Jednym z ostatnich tego przykładów było ufundowanie po wojnie dwu małych dzwonów, w miejsce zabytkowych, zrabowanych i wywiezionych przez niemieckich okupantów. Natomiast największy z obecnie znajdujących się w dzwonnicy i nazwany „Maria” ofiarował prezydent RP Lech Kaczyński w marcu 2010 r.
We wnętrzu kościoła znajduje się sporo zabytkowych i cennych elementów jego wyposażenia. Już w przedsionku należy do nich gotycka chrzcielnica z XIV w. obecnie służąca jako naczynie na wodę święconą. To w niej m.in. ochrzczono, urodzonego tu św. Szymona (z Lipnicy, 1435-1482, polskiego bernardyna), którego sanktuarium i kościół pod jego wezwaniem jest trzecią miejscową świątynią.
Z pierwotnego wyposażenia gotyckiego zachował się też ostrołukowy wykrój tęczy oddzielającej nawę od prezbiterium. Znajdujący się w niej krucyfiks pochodzi z XVII w. Największym skarbem świątyni, a zarazem jednym z najcenniejszych małopolskiej sztuki sakralnej, jest jednak drewniana figura Pięknej Madonny z Dzieciątkiem, ofiarowana w roku 1370 lipnickiej farze przez króla Kazimierza Wielkiego tuż przed jego śmiercią.
NAJSTARSZE ZABYTKI
Jest ona starsza, niż większość polskich słynnych gotyckich Pięknych Madonn. M.in. tej z Krużlowej, w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, zaliczanej do najpiękniejszych. Historycy sztuki nazywają tutejszą poprzedniczką małopolskich madonn.
Stoi ona w zasuwanej wnęce rokokowego ołtarza z 1866 roku, w bocznej kaplicy przed chórem, za kratą. Po obu stronach Madonny umieszczone są figury św. Jacka i św. Dominika. A po przeciwległej stronie tego ołtarza znajduje się rzeźba przedstawiająca zaśnięcie NMP, datowana także na drugą połowę XIV w.
I pochodząca prawdopodobnie z najstarszego wyposażenia kościoła. Natomiast na zasuwie wnęki z Lipnicką Madonną namalowany jest wizerunek Świętej Rodziny ze św. św. Anną i Joachimem, rodzicami Miriam (Marii, u nas Maryi) z Nazaretu.
Dodam, że od roku 2011 w Lipnicy organizowane są Procesje Różańcowe Światła, podczas których po ulicach noszona jest kopia tej figury Madonny z Dzieciątkiem. Drugim, zwracającym szczególną uwagę, elementem wnętrza jest fresk na stropie prezbiterium. Przedstawia on scenę Wniebowzięcia NMP, zwanej tez MB Miłosierdzia.
POLICHROMIE Z KOŃCA XIX W.
Bardzo udanie nawiązującą do słynnego obrazu „Immaculate Conceptio” („Niepokalanie poczęta”) hiszpańskiego malarza Bartolomé Estebana Murillo (1617-1682) z Sewilli, którego oryginał znajduje się muzeum Prado w Madrycie.
Natomiast w nawie głównej tematem dominującym stropowej polichromii jest scena Wniebowstąpienia Chrystusa. Malowidła stropowe są dziełem Aleksandra Miklasińskiego i wykonane zostały w latach 1893-1896. Ołtarz główny w kościele, w stylu neobarokowym, pochodzi z roku 1887. W jego centrum znajduje się obraz przedstawiający męczeństwo św. Andrzeja.
A po jego bokach figury św. św. Piotra i Pawła, Wojciecha i Stanisława. Nad nim zaś płaskorzeźbę sw. Michała Archanioła. Z tego samego okresu pochodzi również neobarokowa ambona. Są na niej postacie czterech Ewangelistów i patrona kościoła. Najstarszym z zachowanych i najcenniejszym jest jednak prawy drewniany ołtarz boczny Jezusa Ukrzyżowanego.
Na pewno wiadomo, że istniał już w XVIII w. Natomiast po lewej stronie, w kaplicy garncarskiej jest neobarokowy ołtarz NMP z 1896 r. Pierwotnie znajdowała się w nim figura NMP Niepokalanie Poczętej, ale po beatyfikacji papieża Jana Pawła II to jemu został poświęcony.
LIPNICCY ŚWIĘCI
W drugim z ołtarzy bocznych po prawej stronie nawy, Serca Jezusowego, ufundowanym w 1895 r. przez Jana Pisza z Podgórza kolo Krakowa, główne miejsce zajmuje obraz błogosławionej Karoliny Kózki. Kościelne organy z roku 1851 wykonane zostały przez Stanisława Baranowskiego z Nowego Sącza.
W latach 2009 – 2011 poddano je gruntownej renowacji. Proboszcz ks. Mariusz zaprasza nas także do zakrystii dobudowanej w przeszłości do prezbiterium z lewej strony ołtarza głównego. Zwraca uwagę i pokazuje stare, brązowe naczynie z wodą do mycia rąk przez kapłanów. Umieszczone jest ono w gotyckiej wnęce nad kamienną umywalką.
Tyle o świątyni i jej wnętrzu. Natomiast na skwerku między kościołem i plebanią znajdują się ceramiczne pomniki lipnickich świętych: Szymona i Urszuli Leóchowskiej oraz błogosławionej jej siostry Teresy Ledóchowskiej. Wykonali je uczniowie Liceum Plastycznego w Wiśniczu na początku bieżącego stulecia.
Urszula Ledóchowska (Julia Maria Halka-Ledóchowska, 1865-1939) była założycielką zakonu Urszulanek. Beatyfikowana 1983, kanonizowana 2009. Teresa Ledóchowska (1863-1922), misjonarką, założycielką Zgromadzenia Sióstr Misjonarek św. Piotra Kawera, beatyfikowaną w 1975 r.
Zdjęcia autora
