Następnego dnia czeka nas poznanie Suzy, kolejnej jednej z wielu stolic Persji, ale nocujemy w mieście o nazwie AHWAZ. I przy tej okazji kolejny zresztą raz przekonujemy się o niezwykłości tego kraju. Miasto obecnie liczy około miliona dwustu tysięcy mieszkańców, a jeszcze 50 lat temu mieszkało tam tylko dwieście tysięcy. Dynamika wzrostu nietypowa dla naszych europejskich przyzwyczajeń.
Jednocześnie wciąż przypominamy sobie, że to bardzo rozległy kraj o powierzchni ponad 1 628 tys. km kwadratowych, czyli ponad pięciokrotnie większy od Polski, z liczbą mieszkańców ponad 80 milionów. I niestety te odległości trzeba pokonywać, aby dotrzeć do miejsc ciekawych, a przecież nasz program zahacza o jedynie mały skrawek wielkiej Persji. Tak więc to, że prawie każdy dzień zmusza nas do przejechania 300 czy ponad 500 kilometrów, to niestety też specyfika tego kraju.
SUZA: KODEKS HAMMURABIEGO
SUZA, jedna z licznych stolic starożytnej Persji, liczy obecnie jedynie około 50 000 mieszkańców. Nie jest znana dokładna data powstania miasta, wiadomo jednak, że już w IV tysiącleciu p.n.e. kwitło tu życie miejskie. Miasto to było dużym ośrodkiem miejskim, administracyjnym i kulturalnym Elamu; od około roku 2500 p.n.e. jego stolicą.
Jednakże po „fajerwerkach” które już oglądaliśmy na naszym wyjeździe, a przed oczekującym nas jeszcze Persepolis, Suza mówiąc delikatnie – na kolana nie powala. Rozległy, bo ok. 100 hektarowy płaski obszar starożytnego miasta i nieliczne znajdujące się tam rzeźby czy kolumny oraz zarysy pałacu Dariusza Wielkiego i fundamentów innych budowli, sprawiają wrażenie mniej ciekawych niż dotychczas przez nas poznane.
Pałac był wielokrotnie zdobywany, plądrowany i odbudowywany, a ostatecznie zniszczony przez najeźdźców macedońskich pod wodzą Aleksandra Wielkiego w 330 r p n e. Ciekawostką wartą zapamiętania jest ta, że właśnie tutaj francuska ekspedycja archeologiczna odnalazła słynny „Kodeks Hammurabiego”. Wrażenie z pobytu w Suzie poprawia nieco zwiedzanie miejscowego muzeum, gdzie zabezpieczono co cenniejsze wykopaliska, ale najważniejsze w tym mieście jeszcze przed nami. A celem tym jest grób Daniela
MAUZOLEUM PROROKA DANIELA: SEGREGACJA PŁCIOWA
To właśnie w pobliżu starożytnych ruin, nad brzegiem rzeki, znajduje się mauzoleum proroka Daniela, żyjącego ok. 600 lat przed Chrystusem. Prorok ten jest uważany za jednego z czterech wielkich proroków Starego Testamentu. Obecnie jego grób (wyglądający z zewnątrz jak wysoki stożek) stanowi miejsce święte trzech monoteistycznych religii: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu.
Daniel – prorok izraelski, pochodzący ze szlachetnego rodu, uprowadzony został jako dziecko (ok. 605 p.n.e.) do niewoli babilońskiej. Obok proroków Izajasza, Jeremiasza i Ezechiela jest zaliczany do czterech wielkich żydowskich proroków Starego Testamentu. Warto wiedzieć, że prorokiem jest osoba będąca w kontakcie z Bogiem, będąca jego „ustami” na ziemi, nierzadko założyciel jakiejś religii.
O życiu proroka Daniela opowiada starotestamentalna Księga Daniela, która jest jedną z najbardziej poruszających i fascynujących ksiąg Pisma Świętego. Ze względu na zawartość wielu treści proroczych zaliczana jest do ksiąg prorockich. Już prawie 600 lat przed narodzinami Jezusa prorok Daniel prorokował dokładny czas przyjścia Mesjasza na Ziemię.
I my idąc poprzez lokalny bazar docieramy na rozległy dziedziniec przed którym Panie muszą założyć szczelne okrycia swych ciał, a następnie rozdzielamy się, aby w odrębnych grupach dochodzić do typowego żydowskiego grobu, niezwykle bogatego z masą lustereczek i złotych ozdóbek. My mężczyźni oglądamy go z jednej, a nasze panie z drugiej strony, po czym, znów spotykamy się na dziedzińcu.
CZOGHA ZANBIL: GIGANTYCZNY ZIGGURAT – MIASTO W JEDNEJ BUDOWLI
Przed powrotem do Ahwazu, skąd wieczorem mamy przelecieć do Szirazu, zaglądamy jeszcze do CZOGHA ZANBIL, również wpisanego ma na Listę UNESCO od 1979 r. Czogha Zanbil w starożytności było stolicą królestwa Elam, obecnie jest to stanowisko archeologiczne oddalone około 50 km od Suzy. Znajdują się tu ruiny świętego miasta elamickiego, otoczone trzema wspaniałymi, koncentrycznymi pierścieniami murów.
Miasto zostało założone około r. 1250 p.n.e., lecz po najeździe Asurbanipala – jego budowa nie została ukończona, o czym świadczą tysiące niewykorzystanych cegieł. W centralnej części miasta zbudowany był ziggurat z podstawą o wymiarach 105 na 105 metrów. Ziggurat była to charakterystyczna dla architektury sakralnej Mezopotamii wieża świątynna o zmniejszających się schodkowo kolejnych tarasach.
Ziggurat otoczony był trzema murami. Mur wewnętrzny, o średnicy ok. 400 metrów, zwany był Świętym Kręgiem. Miał siedem bram, a z każdej z nich biegła wąska ścieżka wyłożona cegłami. Do naszych czasów dotrwały m.in. ruiny pałacu i murów miejskich oraz trzy dolne kondygnacje starożytnego zigguratu. Zwiedzamy potężny obiekt tylko my i w świetle zbliżającego się ku zachodowi słońca sprawia on niezwykła wrażenie. W świetle włączonych już reflektorów podświetlających mury, robimy pamiątkowe grupowe zdjęcie
i …. jedziemy na lotnisko. Następnie po krótkim locie docieramy do Szirazu, kwaterujemy się i wychodzimy na nocne poznanie bliskich okolic hotelu. Przewodnicy opowiadają nam o licznie zamieszkujących te okolice Kurdach, więc z przyjemnością chcemy podpatrzyć ich stroje i zachowania. A oni ubrani w obszerne szarawary (przez co łatwo się wyróżniają) są bardzo mili, ciekawi nas i mimo późnej pory sprzedają nam herbatę i owoce.
RÓŻOWY MECZET W SZIRAZ I PERSEPOLIS
Przed wyruszeniem na poznawanie Persepolis jeszcze krótkie zaznajomienie się z Szirazem a w nim przede wszystkim z zachwycającym Różowym Meczetem. Witraże i przedpołudniowe słońce powoduje, że widok zapiera dech w piersiach. A potem już czeka nas poznanie największej atrakcji Iranu. PERSEPOLIS (oczywiście wpisany na Listę UNESCO od 1979 r.), to ruiny miasta znajdującego się ok. 70 km na północ od Szirazu.
Założone w 518 r. p.n.e. przez króla Dariusza I Wielkiego, było stolicą imperium Achemenidów i najprawdopodobniej najwspanialszym miastem świata swoich czasów. Stolica to główne miasto państwa, to siedziba władz i najczęściej największe skupisko ludzi oraz kulturalne centrum kraju. Od samego początku istnienia zorganizowanych jednostek, tworzących pierwowzory późniejszych i współczesnych nam państw, stolice pełniły bardzo ważną rolę.
Ukazywały świetność i potęgę władcy i otaczającego go dworu. W języku perskim nazwa „stolica” oznacza „przy tronie”, co wskazuje na nierozerwalny związek pomiędzy władzą a miejscem, w którym się ona znajduje – tam jest „tron” – tam jest stolica. W historii Iranu miejsca stolic wielokrotnie się zmieniały. Było to związane z podbojami nowych terytoriów czy przegranymi wojnami.
Persepolis – nowa stolica Persji było najwspanialszym przykładem architektury pałacowej. Dariusz kazał zasypać wąską dolinę pomiędzy jednym a drugim stokiem górskim, w wyniku czego powstał wysoki płaskowyż na wysokości około 1570 m n.p.m., na którym zaczęto wznosić pierwsze pałace. Król stworzył imponujący kompleks pałacowy inspirowany wzorami mezopotamskimi.
Cały zespól pałacowy stanowi właściwie ufortyfikowaną twierdzę. Pałace zdobione licznymi reliefami, pełniącymi funkcje dekoracyjne i propagandowe. Płaskorzeźby przedstawiały bohaterskie czyny władców, pochody wojsk i poddanych, sceny składania darów. Portali strzegły figury skrzydlatych lwów z ludzkimi głowami. Ściany prywatnych apartamentów zdobiono scenami z życia codziennego dworu.
VR: TRÓJWYMIAROWY OBRAZ RUIN PRZED ZNISZCZENIEM
Persowie wnieśli do sztuki stosunkowo niewiele nowych elementów. Korzystali natomiast z dorobku ludów podbitych – zwłaszcza Babilonii, Asyrii i Egiptu. Sztuka perska była typową sztuką dworską. Jej zadaniem było szerzenie idei absolutnego władcy. Cechowała ją powaga i monumentalizm. Gloryfikacji władcy służyły przede wszystkim imponujące kompleksy pałacowe z reprezentacyjnymi bramami, schodami i olbrzymie sale wypełnione kolumnami.
Nazwę miastu Persepolis nadali Grecy po zdobyciu i zniszczeniu go przez Aleksandra Macedońskiego w 330 r. p.n.e. W XIX w. miasto zostało odkopane przez archeologów. Mimo podbicia i zniszczenia przez Aleksandra Wielkiego, do dziś zachwyca i oddziałuje na wyobraźnię. W zachowanych kamiennych kolumnach, płaskorzeźbach i posągach widać resztki dawnej świetności pałaców, sal audiencyjnych czy skarbca.
Ze względu na nadzwyczajny charakter monumentalnych ruin Persepolis jest ono jedynym w swoim rodzaju obszarem archeologicznym. A nam dodatkowo uatrakcyjniono zwiedzanie poprzez umożliwienie wypożyczenia jakby okularów – wirtual wizjer (VR), które dając trójwymiarowy i kolorowy obraz pokazywały jak oglądane przez nas ruiny mogły wyglądać przed zniszczeniem. Wrażenie niesamowite….
NAKSZE ROSTAM, SZIRAZ, PASARGADA I GROBOWIEC CYRUSA
Niedaleko Persepolis jest miejscowość NAKSZE ROSTAM, w której dolinie znajdują się groby skalne wielkich władców starożytnej Persji. Na stromym zboczu wykuto na wysokości 20 metrów w skalnej ścianie groby czterech władców perskich z dynastii Achemenidów (VI-V wiek p.n.e.): Dariusza I Wielkiego, Kserksesa I, Artakserksesa I Makrocheira i Dariusza II Notosa.
Poniżej fasad grobowców znajduje się osiem skalnych reliefów sasanidzkich o treści historycznej (III w. n.e.). Grobowce zostały splądrowane w czasach Aleksandra Macedońskiego. Po Persepolis zwiedzamy jeszcze Sziraz, a następnego dnia oglądamy także grobowiec Cyrusa i inne jeszcze ruiny w PASARGADZIE, ale wrażenia jakie pozostawiły poprzednio poznane miejsca, tutaj już tak zachwycać nie mogą.
I w zasadzie na tym kończy się program tego nietypowego docierania do miejsc znanych ze starego testamentu. Oczywiście typowo turystyczne wyjazdy pozwalają na wiele więcej. W „normalnych” programach nie może zabraknąć Isfahanu czy Jazdu, ale przecież każda wyprawa i tak musi mieć swój koniec.
* * *
Przy kreśleniu wspomnień wspomagałem się Internetem, a także pięcioma różnymi, a dostępnymi na naszym rynku przewodnikami po Iranie. Skorzystałem także z krytycznej, a fachowej oceny Pana Profesora Koziroga.
Zdjęcia autora.
Autor, historyk z wykształcenia i podróżnik, nie tylko kieruje od wielu lat warszawskim Biurem Turystycznym „Bezkresy”, ale również publikuje na tematy turystyczne. Jest członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy – Podróżników „Globtroter”. B.T. „Bezkresy” specjalizuje się przede wszystkim w organizowaniu wycieczek i wyjazdów tematycznych na zamówienie do krajów wschodnich sąsiadów Polski oraz kaukaskich i środkowoazjatyckich państw poradzieckich. Ale również do innych, m.in. do Iranu. W okresie pandemii musiało ono czasowo ograniczyć działalność, ale szykuje się do jej wznowienia jak tylko stanie się to możliwe. Programy jego imprez można znaleźć na www.bezkresy.pl.
