W dzielnicy Sanità (Il rione Sanità), raczej z biedniejszych części Neapolu, do której bez potrzeby raczej nie chadzają turyści, znajduje się jeden ciekawszych zabytków tego miasta. I z ciekawszych cmentarzy, jakie widziałam w ogóle. To Cimitero delle Fontanelle (cmentarz Fontanelle).
W grotach, powstałych zdaje się jako wyrobiska po dawnych kamieniołomach, znajdują się szczątki około 40 tys. osób. Czaszki poukładane na czaszkach, piszczele na piszczelach. Jest ich mnóstwo. A między nimi te wybrane: odkurzone, wypolerowane, przyozdobione, niektóre we własnych skrzyneczkach-domkach.
Jak powstawało ossuarium
Ta niezwykła nekropolia datowana jest na połowę XVII wieku. Neapol zdziesiątkowała wtedy epidemia dżumy. Ciała zmarłych wynoszono po prostu do położonych za miastem wyrobisk. Potem były okresy głodu, wojny domowe, trzęsienia ziemi, erupcje Wezuwiusza, a w 1837 roku znowu epidemia cholery.
Za każdym razem ciała licznych zmarłych w tych wszystkich katastrofach znajdowały miejsce w grotach. Z czasem przeniesiono tam też szczątki zmarłych pochowanych do tej pory na przykościelnych cmentarzach w mieście. Jednak kości znajdowały się tam bez ładu i składu.
Dopiero w 1872 roku ojciec Gaetano Barbati, prezbiter i nauczyciel, wybitny członek neapolitańskiej kurii arcybiskupiej, uporządkował wszystkie kości i stworzył na miejscu ossuarium, a przy nim prowizoryczną kaplicę. Uhonorowano go za to pomnikiem w jednym z cmentarnych korytarzy.
Transakcja wiązana
Wtedy to pojawiło się zupełnie nowe zjawisko adopcji czaszek znane też jako kult porzuconych dusz. Ludzie przychodzili na cmentarz, wybierali sobie czaszkę anonimowego zmarłego i otaczali ją opieką, taką, jaką otacza się groby bliskich.
Czyścili, polerowali, chronili czaszki w skrzyneczkach i szkatułkach, składali w nich drobne wota, różaniec, kwiaty i inne przedmioty. Modlili się do Boga za nieznaną adoptowaną duszę prosząc ją jednocześnie o wstawiennictwo i opiekę, o pomoc w przeciwnościach losu, w miłości, w cierpieniu, chorobie czy o interwencję w sprawach rodzinnych.
Kult zakazany, zwiedzanie dozwolone
Kult porzuconych dusz rozprzestrzenił się tak bardzo, że kościół zakazał go w 1969 roku. Wejście na cmentarz Fontanelle zamknięto i tylko raz w miesiącu odprawiano w kaplicy mszę za dusze w czyśćcu, a w Zaduszki organizowano uroczystą procesję. Tak było do 2010 roku, kiedy to uznano, że pełne czaszek groty mogą być też atrakcją dla turystów. Otwarto cmentarz i pozwolono na jego zwiedzanie. Co ciekawe – bezpłatnie.
Warto wiedzieć
Cmentarz Fontanelle znajduje się na Via Fontanelle 80. Otwarty jest codziennie od godz. 10 do 17. Z Piazza Cavour na via Fontanelle kursuje autobus linii C51, ale warto dojść tam pieszo ulicami Via Della Sanita, i Via Fontanelle. Zobaczymy na pewno wiele lokalnych smaczków mniej znanego Neapolu.
Zdjęcia autorki
Więcej informacji i relacji turystycznych oraz krajoznawczych na: https://www.krajoznawcy.info.pl/
