
Jestem na południowym wybrzeżu Cypru. Na terenie stanowiących dziś muzeum wykopalisk Kourionu, antycznego Curium. W miejscu, w którym w dalekiej przeszłości znajdowało się jedno z najstarszych miast na wyspie, ważny ośrodek polityczny, gospodarczy i religijny. A ludzie żyli już w epoce brązu.

Położona na skrzyżowaniu ważnych szlaków morskich wschodniej części Morza Śródziemnego, od niepamiętnych czasów budziła zainteresowanie różnych ludów i ówczesnych potęg. Zwłaszcza od epoki brązu, gdy okazało się, że ma bogate złoża podstawowej wówczas kopaliny – miedzi. Cypryjczycy twierdzą i najprawdopodobniej mają rację, że to od nazwy ich wyspy pochodzi łacińska nazwa tego metalu – cuprum.
To zainteresowanie starożytnych i pozostawione przez nich budowle i ich ruiny powoduje, że współczesna Wyspa Afrodyty, jak także jest nazywana od imienia tej greckiej bogini, której była miejscem kultu, stanowi ogromne muzeum pod otwartym niebem. Z mozaiką antycznych i średniowiecznych kultur.

Wyspa zaś stała się pierwszym regionem świata w którym sprawowano władzę chrześcijańską. A jednak coroczny Festiwal Kwiatów – Anthestiria nawiązuje, zdaniem znawców, do obchodów poświęconych Afrodycie. Najważniejszej, ale nie jedynej czczonej tu antycznej bogini. Znaczący był również np. kult Apollona.
Zachowały się więc ślady poświęconych im świątyń oraz budowli z epoki hellenistycznej, rzymskiej i bizantyjskiej. Pozostałości po antycznych mieszkańcach znajdują się w różnych miejscach wyspy. Pisałem już o Palea Pafos – Starym Pafos na południowym zachodzie.

Zachowały się w niej fundamenty i resztki ruin tamtego sanktuarium przyciągającego przez wieki tłumy pielgrzymów. W Kato Pafos, stolicy Cypru w czasach egipskich, hellenistycznych i rzymskich, a dziś parku archeologicznym na liście UNESCO, w nadmorskiej części Pafos oglądać można – pisałem o tym niedawno – m.in. wspaniałe mozaiki podłogowe bogatych antycznych willi.
W pobliżu Pafos zwiedzałem również wspaniałą nekropolię z systemem jaskiń i skalnych grobów z epoki hellenistycznej oraz rzymskiej od III w p.n.e. do III n.e., nazywaną Grobami Królewskimi. Na wschód od Limassol, na wysokim kamiennym wzgórzu, są ruiny antycznego miasta Amathous założonego nie później niż w VIII w p.n.e.

Później, około 2500 roku p.n.e. odkryto koło niego bogate złoża miedzi. Miasto stało się ważnym ośrodkiem antycznym, o którym Homer wspomina w Odysei. Prace archeologiczne, podczas których odkryto m.in. podziemne groby królewskie z VII w p.n.e., rozpoczęte w 1890 roku trwają nadal. To tylko przykłady.
Ciekawe antyczne ruiny, zwłaszcza rzymskiej Salaminy (Salamis), zachowały się również w północnej części wyspy okupowanej od 1974 roku przez wojska tureckie. Oprócz kultu Afrodyty, na Cyprze szczególnie czczony był inny antyczny bóg Apollin Hylates – Bóg Słońca.

Obecnie jego ruiny stanowią spore muzeum pod otwartym niebem położone na wysokiej, około 100-metrowej klifowej skarpie z piękną panoramą morza. Miasto to założyli między XIV i XII w p.n.e. greccy Achajowie z Argos na Peloponezie. Chociaż teren ten ludzie zamieszkiwali już w epoce brązu, a przed Achajami osiedlali się Mykeńczycy i Dorowie.
Później, w czasach Ptolemeuszy i Rzymian, było ono ważnym centrum politycznym i gospodarczym tego regionu wyspy. Zniszczyły je dwa wielkie trzęsienia ziemi w IV n.e. Na jego gruzach zbudowano nowe miasto, ale nie odzyskało ono już poprzedniego znaczenia. Uległo zniszczeniu podczas najazdów arabskich w VI i VII wieku. Zachowały się jednak ruiny będące celem licznych wycieczek.

Stanowią one część wzniesionego w IV w. Domu Eustoliosa. Było w nim około 30 pokoi, dziedziniec kolumnowy oraz liczne mozaiki podłogowe. Na jednej z nich, przy wejściu, znajduje się grecki napis „Wejdź i przynieś szczęście temu domu”. Są to dwa najciekawsze obiekty zespołu wykopalisk Kourionu.
Warto jednak zobaczyć również sąsiadujące z amfiteatrem od strony zachodniej Nimfeum – kamienne fontanny w pobliżu łaźni miejskich i rzymską agorę. Jak również baptysterium i pałac biskupi usytuowane obok ruin trzynawowej, wczesnochrześcijańskiej bazyliki z V wieku. Zbudowano ją na ruinach świątyni pogańskiej, zniszczona została przez Arabów.

Tak więc również miłośnicy starożytności mają co oglądać na Wyspie Afrodyty. Warto je, podobnie jak i inne, późniejsze zabytki Cypru, zwiedzać także w trakcie pobytów na nim tylko w celach wypoczynkowych. Ze śródziemnomorskich plaż nie jest do nich daleko. Nierzadko wystarczy trochę dłuższy spacer…
Zdjęcia autora