Jaki odsetek warszawiaków lub mieszkańców stolicy od wielu lat wie, że najstarszą w obecnych granicach miasta jej zabytkową świątynią, z XVI w., zachowaną bez późniejszych zmian, jest kościół św. Jakuba na Białołęce, a najstarszym drewnianym, z 1534 r. również tamtejszy św. Michała? Czy, że codziennie w Warszawie przebywa blisko 2,5 mln osób, prawie 700 tys. więcej, niż jest w niej zameldowanych? Lub, że jest w niej ponad 100 tys. miejsc noclegowych dla gości w hotelach, motelach, hotelach, schroniskach młodzieżowych i innych obiektach? Albo, że największe centrum handlowe – „Arkadię”, odwiedza po 21 milionów klientów rocznie? A przecież najnowszy przewodnik Bezdroży po Warszawie wydany w serii travelbooków, przeznaczony jest przede wszystkim dla odwiedzających ją turystów i gości. Okazuje się jednak, że wiele nowego mogą z niego dowiedzieć się również warszawiacy. A już to świadczy, iż warto się z nim zapoznać. W stosunkowo niewielkiej objętości zawiera bowiem mnóstwo ważnych i przydatnych informacji. Przedstawionych ciekawie i kompetentnie. Plusem tego przewodnika jest też ponad 140 kolorowych zdjęć, 11 mapek oraz planów miasta i omawianych jego dzielnic, 4 duże, dwustronicowe wkładki tematyczne oraz 40 krótszych informacji włamanych w tekst. Ponadto przewodnik ten zawiera bezpłatną aplikację jego e-booka.
Jest więc podwójnie wygodny w użyciu. Zgodnie z koncepcją tej serii, na wstępie wymienionych jest, z krótkimi informacjami o nich, 13 najważniejszych, zdaniem autorów, atrakcji Warszawy. I chyba żadna istotna nie została pominięta. Wyodrębniono również miejsca przyjazne dzieciom, co jest istotne nie tylko dla osób odwiedzających miasto, ale i jego mieszkańców. Z Informacji Praktycznych można dowiedzieć się, jak do polskiej stolicy dojechać, gdzie nocować i jeść – ze sporym wykazem polecanych obiektów różnych kategorii. Jak również o poruszaniu się na miejscu wszystkimi środkami komunikacji.
W części tej wyodrębnione są też informacje na temat kultury i rozrywki. Muzeów i galerii, filharmonii, opery, teatrów i kin, placówek i obiektów dla osób preferujących turystykę aktywną oraz życie nocne. Informacje Krajoznawcze zawierają Krajoznawcze ABC oraz wiele innych przydatnych informacji na temat miasta, jego mieszkańców, gwary warszawskiej oraz budowli i obiektów sakralnych różnych religii i wyznań. Podstawowa część przewodnika, Zwiedzanie Warszawy, podzielona została na dzielnice. Z najobszerniej potraktowanym, gdyż jest w nim najwięcej miejsc ciekawych oraz wartych poznania, Śródmieściem.
Obejmującym także Stare Miasto i inne historyczne fragmenty stolicy. Autorzy oprowadzają czytelnika – turystę poszczególnymi ulicami i placami, prezentując znajdujące się na lub przy tych trasach zabytki, obiekty i miejsca. Nierzadko z ich historią i ciekawostkami. Bardziej skrótowo potraktowane są pozostałe dzielnice: Żoliborz, Bielany, Wola, Ochota, Mokotów, Ursynów, Wilanów, Wawer, obie Pragi, Targówek. Z koncentracją w nich tylko na wybranych, najważniejszych obiektach. Podobnie jest w przypadku okolic Warszawy.
Zalewu Zegrzyńskiego, Otrębusów, Czerska, Kampinosu, Konstancina-Jeziornej, Żelazowej Woli, Brochowa, Czerska, Nieborowa i Arkadii, Liwa i Sochaczewa. Zabytki, obiekty i miejsca omawiane są zwięźle, ale z mnóstwem różnorodnych informacji zachęcających do ich poznawania. Jest to dużym plusem tego przewodnika, podobnie jak wiele szczegółowych informacji. Np. o dniach, w których wstęp do poszczególnych muzeów i innych placówek kulturalnych jest bezpłatny – z ich wykazem.
W trakcie lektury znalazłem jednak również potknięcia, błędy, nieścisłości czy pominięcia miejsc również wartych poznania. Tak np. w informacjach o komunikacji miejskiej brak tak istotnej, że emeryci, i to nie tylko stołeczni, mają w niej 50% zniżki. Zaś prawo do bezpłatnego korzystania z niej przez osoby po ukończeniu 70 lat dotyczy wszystkich, również cudzoziemców. W opisie Traktu Królewskiego i jego najbliższych okolic warto było wspomnieć o ciekawej, chyba najwęższej przejezdnej uliczce Koziej. Błędna jest informacja o Muzeum Sztuki Nowoczesnej przy ul. Pańskiej 3, w rozebranym już przecież gmachu dawnego sklepu meblowego „Emilia”.
Sporo nieścisłości dotyczy też, nie istniejącej już ponad 90 lat, prawosławnej katedry – soboru Aleksandra Newskiego na placu Saskim, obecnie Piłsudskiego. Nigdy nie był on, jak napisali autorzy, „Wielka cerkwią”. Zbudowany został w latach 1894-1912 dla upamiętnienia 300-lecia dynastii Romanowów i rosyjskiej władzy nad Polską. I, w latach 1924-1926, nie został „zburzony”, lecz rozebrany. A jego wyposażenie i cenne fragmenty przekazano innym świątyniom. Np. część mozaik soborowi Opieki Matki Bożej w Baranowiczach, obecnie na Białorusi, gdzie je nadal można oglądać.
Inne fragmenty, już po II wojnie światowej, soborowi Marii Magdaleny na warszawskiej Pradze. Marmury wykorzystano na pomniki i ich cokoły itd. Jeżeli chodzi o współczesne obiekty sakralne, to wymieniając ich wiele różnych religii i wyznań, pominięto jednak co najmniej adwentystów. Drobny błąd dotyczy jednego z bohaterów Szarych Szeregów, odbitego w opisanej Akcji pod Arsenałem, Jana Bytnara – „Rudego”. Nie był on harcmistrzem, lecz podharcmistrzem.
Trochę niezrozumiałe jest dla mnie zakończenie kalendarium historycznego Warszawy na roku 2006. Czyżby w ciągu następnych 10 lat nie wydarzyło się w stolicy nic zasługującego chociażby na wzmiankę? Wytknięte błędy, pominięcia, braki i nieścisłości stanowią jednak margines, są łatwe do poprawienia w następnych wydaniach. Do których, z aktualizacjami, zapewne szybko dojdzie, bo jest to przewodnik dobry. Warto pomyśleć też o jego wersjach w językach obcych. Na początek chociażby angielskiej. Bo przecież stolicę odwiedza – i zwiedza – także mnóstwo cudzoziemców.
WARSZAWA. Przewodnik Bezdroży z serii travelbooków. Autorzy: Ewa Michalska i Marcin Michalski. Wydawnictwo Helion, wyd. I, Gliwice 2017, str. 223, cena 24,90 zł. ISBN 978-83-283-3106-8
