Sardynia, druga pod względem wielkości wyspa na Morzu Śródziemnym, należy do najmniej znanych w Polsce regionów Włoch. I ciągle czeka na odkrycie przez polskich turystów. Jest to bowiem miejsce fascynujące, pełne zabytków, o wielowiekowych, skomplikowanych dziejach, różnorodności kulturalnej, bujnej przyrodzie, bogactwie flory i fauny. O znakomitych warunkach do wypoczynku – także bardzo aktywnego. Wraz z przyległymi wysepkami zajmuje ona ponad 24 tys. km kw. powierzchni oraz 1800 (!) km linii brzegowej. Zarówno długich i szerokich piaszczystych plaż, jak i wapiennych klifów oraz granitowych skał.
Na wyspie są również góry, z najwyższym szczytem w paśmie Gennargentu – Punta la Marmora o wysokości 1834 m n.p.m. Przyczyn tak stosunkowo małej liczby naszych turystów odwiedzających Sardynię jest kilka.
Przede wszystkim brak z nią tanich połączeń lotniczych. Bo dwa rejsy tygodniowo w sezonie letnim z Krakowa do Cagliari, to zdecydowanie za mało. Ponadto ogromna konkurencja miejscowości, zabytków i obiektów oraz ciekawych miejsc w kontynentalnej części Italii. No i chyba brak wiedzy, jak niezwykłą, z licznymi tajemnicami, oryginalną kulturą, kuchnią, językiem sardyńskim i jego dialektami itp. jest Sardynia.
Przez wiele lat trudno było znaleźć na jej temat coś sensownego w języku polskim. W dwutomowym, obszernym przewodniku po Włoszech jednego z krajowych wydawnictw w ogóle została pominięta. Powoli to się jednak zmienia. Można o niej dowiedzieć się już sporo z przewodników po Italii wydanych po polsku. Są wśród nich także poświęcone wyłącznie Sardynii. Zarówno tłumaczenia obcych autorów, jak i polskich.
Najnowszy Bezdroży, wydany w serii „Przewodniki rekreacyjne”, właśnie ukazał się. Stwarza to szansę dotarcia z wiedzą o walorach tej wyspy do szerszego kręgu czytelników – potencjalnych turystów. Zgodnie z formułą tej serii nie prezentuje on wszystkiego godnego uwagi na Sardynii, a tylko oprowadza po najciekawszych regionach i miastach których, zdaniem autorów i wydawcy, nie wolno pominąć będąc na tej wyspie.
Chociaż czytając ten przewodnik chwilami odczuwałem pewien niedosyt informacji, a zwłaszcza pominięcie szeregu wartych zobaczenia obiektów i miejsc, to nawet tego, co on proponuje raczej nie sposób poznać podczas jednej, zwłaszcza krótkiej podróży. Część merytoryczną tego przewodnika poprzedza krótkie „Zaproszenie na Sardynię” zawierające krótką jej prezentację oraz „Hity Sardynii”.
Najcenniejsze, zdaniem autorów, zabytki i świadectwa historii, największe atrakcje przyrodnicze, słynne postaci, specjalności kuchni sardyńskiej, najbardziej interesujące muzea oraz niezapomniane przeżycia. Można oczywiście dyskutować nad subiektywnym doborem wymienionych atrakcji, ale generalnie trudno się z nim nie zgodzić. Chociaż w „Najcenniejszych zabytkach…” uwzględniłbym jednak jeszcze przynajmniej katedrę w Cagliari.
Przede wszystkim ze względu znajdujące się w niej wspaniałe, wykute w marmurze ambony, posągi i rzeźby oraz mozaiki – zwłaszcza w kryptach. Do prehistorycznych osad nuragów dodałbym Nuraghe Arruba w Norze. Do najciekawszych jaskiń także Grotte is Janas, a do zabytków świeckich wnętrza Pałacu Wicekróla w Cagliari – siedziby władz stołecznej prowincji. Dobre, napisane ze znawstwem i zawierające chyba wszystko ważne, chociaż w skrócie, są rozdziały: „ Informacje praktyczne” i „Informacje krajoznawcze”.
W część podstawową: „Zwiedzanie Sardynii” włamano obszerne informacje monotematyczne: „Wyspa tajemnic” (Grobowce olbrzymów, domy czarodziejek i świątynie u studni) i „Murale”. Autorzy proponują poznanie stołecznego Cagliari, Barbagii oraz Parku Narodowego Zatoki Orosei i Gór Gennargentu, Barumini i okolic, Wybrzeży, Archipelagu Magdaleny, Półwyspu Sinis oraz sardyńskich kopalni i jaskiń. Ponadto trzy trasy panoramiczne.
Informacje są zwięzłe, chociaż np. w Cagliari dotyczą niemal wszystkich najważniejszych zabytków i obiektów na proponowanych trasach zwiedzania. Z godzinami ich otwarcia, cenami biletów itp., ale bez zbyt wielu szczegółów. Uzupełniają je ciekawe, przeważnie krótkie informacje włamane w kolorowych ramkach w tekst.
M.in. „Zielony wagonik” (sezonowa górska linia kolejowa z tradycją od XIX w.); „Trasy narciarskie na Sardynii”; „Monte Arcuento e Rio Piscinas”; „Launeddas” (stary instrument muzyczny – rodzaj piszczałki); „La Mattanza w Carloforte” (doroczne, krwawe połowy tuńczyków błękitnopłetwych); „Casu marzu” (sery owcze i kozie); „Su ballu tundu” (taniec grupowy); „Garibaldi na wyspie Caprera”; „Legenda o Trzech Żywych i Trzech Martwych” (fresk w kościółku Nostra Signora de los Regnos Altos na zamku w Bosie); „Noże z Arbus”; „Ciekawostki architektoniczne” itp.
Korzystanie z tego przewodnika ułatwiają mapki i plany oraz liczne kolorowe zdjęcia. Ponadto zamieszczony na końcu Indeks. Poruszanie się na miejscu oraz kontakty z ludnością krótki słowniczek polsko – włoski. Jest to więc poręczny, dobrze napisany oraz zawierający mnóstwo informacji przewodnik po Sardynii i jej najważniejszych miejscach. Na krótki, najwyżej 2-3 tygodniowy wypad, bez zamiaru wgłębiania się w szczegóły historyczne, architektoniczne, kulturalne, obyczajowe itp. Wart, oczywiście, polecenia.
SARDYNIA. WYSPA TAJEMNIC. Przewodnik rekreacyjny „Bezdroży”. Autorka: Agnieszka Fundowicz i inni. Wydawnictwo Helion, wyd. I, Gliwice 2012, str. 203, cena 26,90 zł.
