W centrum powiatowego miasta Limanowa w Beskidzie Wyspowym, położonego w Małopolsce u zbiegu trzech potoków: Mordarki, Starej Wsi i Jabłonicy oraz tworzących rzekę Sowlinę, stoi przy rynku bazylika i sanktuarium pielgrzymkowe p.w. Matki Bożej Bolesnej. Stanowiąc zarazem, dzięki wysokiej wieży, dominantę miasta. Jego historia, jeszcze jako wsi, sięga końca XV wieku, a pierwsza pisana o nim wzmianka pochodzi z roku 1498.
Prawa miejskie, magdeburskie, nadał Limanowej król Zygmunt August w 1563 roku. Szukając bliższych informacji na temat głównej tutejszej świątyni trafiłem w miejskiej placówce Informacji Turystycznej, znajdującej się w stojącym w rynku, niemal vis a vis kościoła i uważanym zapewne przez jego autorów jako architektonicznie supernowoczesny, na dwie ciekawe, ładnie wydane i bogato ilustrowane publikacje.
NAJPIERW POWSTAŁA WIEŚ
Jedną z nich okazał się 68-stronicowy przewodnik „Na szlaku Sanktuariów ziemi sądeckiej, limanowskiej i gorlickiej” wydany w Nowym Sączu przez Katolickie Centrum Edukacji Młodzieży „Kania”. Limanowskiej bazylice poświęcono w nim, wraz z tytułową, cztery strony i umieszczono jej zdjęcie jako jednej z trzech na okładce.
Pewnym zaskoczeniem okazał się dla mnie 16 stronicowy folder „Mariánske pútnické miesto Limanowa” wydany za środki UE w czterech językach: słowackim, polskim angielskim i niemieckim przez… Greckokatolickie arcybiskupstwo w Preszowie na Słowacji, w ramach projektu Maryjne świątynie pogranicza polsko – słowackiego.
Pisząc tę relację korzystałem również z informacji znajdujących się w tych publikacjach. Pierwszy tutejszy kościół, p.w. św. Mikołaja, jeszcze we wsi, która rozwinęła się w miasto, ufundował jej właściciel Achacy Jordan. Był on drewniany i jednonawowy. Spłonął wraz ze znaczną częścią Limanowej w roku 1769.
Zdołano jednak uratować, co uważane jest za „cudowne ocalenie”, już wówczas stanowiącą cel pielgrzymek drewnianą pietę „łaskami słynącą”. Z ognia wyniesiono wówczas również drewnianą, późnogotycką chrzcielnicę z 1527 roku.
KRÓTKA HISTORIA ŚWIĄTYNI
Na pogorzelisku zbudowano drugi, też drewniany i jednonawowy, z wieżą, kościół poświęcony w 1825 roku. Służył on wiernym i pielgrzymom jednak tylko niespełna sto lat. Okazał się za mały i w 1909 roku rozebrano go, aby wznieść na jego miejsce obecny trzeci. Już duży, trzynawowy z kaplicą oraz wysoką wieżą.
O ścianach obłożonych kamieniami. Budowa, która miała równocześnie upamiętnić setną rocznicę Konstytucji 3 Maja, trwała od 1910 do 1918 roku. Projektantem tej świątyni, wyłonionym w konkursie, był warszawski architekt Zdzisław Mączeński.
Stworzył budowlę w stylu secesyjnym, ale nawiązującą do charakterystycznego drewnianego budownictwa Beskidu Wyspowego. Z wieżą zwieńczoną neobarokowym hełmem. U szczytu fasady nad wejściem umieścił scenę Ukrzyżowania, a pod nią Orła z jubileuszowymi datami: 1791–1891.
On również zaprojektował, wykonany w 1920 roku, ołtarz główny. Centralne miejsce w nim zajmuje wspomniana „cudowna” pieta – figura Matki Bożej Bolesnej ze zdjętym z krzyża Jezusem na kolanach. Posiada ona dwie zasuwy z malowidłami o tematyce sakralnej: „Ukrzyżowanie” ze scenami z życia Jezusa i „Koronacja NMP”.
OŁTARZE I WNĘTRZA
Ołtarz zwieńcza obraz „Proroctwo Symeona” pędzla nowosądeckiej malarki Marii Ritter, o której bogatej twórczości niedawno pisałem. Tabernakulum w tym ołtarzu zdobią sceny Zwiastowania i Zmartwychwstania. „Cudowna” pieta, typowa gotycka, prawdopodobnie z XIV w. ma wysokości 89 cm, a łącznie z koroną około metra.
Wyrzeźbiona została z pnia lipy i polichromowana, ale jej pochodzenie nie jest znane. Prawdopodobnie przyniesiona została z Węgier w okresie Reformacji, być może przez pobożnego pielgrzyma, i umieszczona początkowo na przydrożnej lipie we wsi Mordarka. Znajduje się ona obecnie w granicach Limanowej.
Później pietę przeniesiono tam do kapliczki i „słynąca łaskami” figurka stała się już w XVII w. celem pielgrzymek. Zwłaszcza, gdy spod kapliczki wypłynęło źródło wody.
W XVIII w. rozgorzał o nią spór między dworem i plebanią, ale ostatecznie w 1753 r. znalazła się w kościele w Limanowej oraz w dwu kolejnych zbudowanych na miejscu spalonego w 1769 r. Jej współczesna historia związana jest z osobą Karola Wojtyły – papieża Jana Pawła II. W 1966 jako arcybiskup krakowski koronował ją za zgodą Watykanu.
KRUŻGANKI, OGRÓD I OTOCZENIE
W 1991 r. już jako papież, podniósł świątynię do godności bazyliki mniejszej i ponownie koronował figurę, gdyż poprzednia korona została skradziona. Od 2018 roku bazylika pełni funkcję kolegiaty. Cofnę się jednak ponownie o niemal sto lat.
Wnętrze wzniesionego wówczas kościoła, którego nawy oddzielone są potężnymi kolumnami, zostało bogato ozdobione. M.in. polichromiami Adama Miksy, witrażami, rzeźbami, dekoracjami figuralnymi z betonu oraz mozaikami. W latach 20-tych XX zbudowano pięć, również obficie zdobionych ołtarzy bocznych.
Poświecone są: MB Różańcowej, z kopią obrazu MB Ostrobramskiej; Najświętszemu Sercu Pana Jezusa z jego figurą; Relikwiom świętych i błogosławionych, z relikwiarzami, w których są szczątki św. św. Antoniego Puscci, Jana Bosko i Jadwigi; Św. Józefa oraz, w kaplicy, św. Antoniego.
Wewnątrz świątyni uwagę przyciąga również złocona ambona oraz Droga Krzyżowa z 1924 r. projektu Wojciecha Durko. Są też, na ścianach, duże, odlewane w brązie, figury apostołów i świętych. Bazylikę otaczają krużganki, w których eksponowana jest kolekcja figurek Matki Bożej z różnych stron świata.
A CO JESZCZE WARTO ZOBACZYĆ W LIMANOWEJ ?
Znajduje się w nich również druga Droga Krzyżowa wykonana przez Szczepana Szubrychta. Po lewej stronie bazyliki jest wewnętrzny dziedziniec z kolejną, dużą kamienną pietą. Zamyka go z boku, stojący podobnie jak świątynia, przy rynku, współczesny piętrowy budynek z mansardą, w którym mieści się księgarnia katolicka Verbum.
Przylega do niego carillon z 19 dzwonami, na których wykonywane są melodie religijne. 
Przed świątynią stoi duży pomnik Jana Pawła II, wykonany w 1996 r. przez Czesława Dźwigaja. Bazylika – sanktuarium stanowi najważniejszy w Limanowej cel pielgrzymek i przyjazdów turystycznych.
Ale poza nią gospodarze miasta proponują odwiedzenie także Muzeum Regionalnego w Dworze Marsów, Krzyża Jubileuszowego na Miejskiej Górze – 37 metrowego pomnika 2000-lecia chrześcijaństwa, Muzeum parafialnego oraz dwu ciekawych cmentarzy, z których parafialny ma już ponad 200 lat. A także kilku innych obiektów.
W mieście odbywa się kilkanaście stałych, ciekawych imprez w roku. M.in. koncert kolęd i letnie koncerty muzyki organowej, jarmark św. Magdaleny, festiwal folklorystyczny, święto chleba, a także imprezy sportowe. Sporo do zobaczenia jest również w malowniczych okolicach miasta.
Zdjęcia autora
