Maroko jest najbogatszym w zabytki krajem nie tylko arabskiego Maghrebu, ale – poza Egiptem – całej Afryki. Są w nim tysiące ciekawych miejsc: egzotyczne miasta, dzikie góry Ar-Rif, Atlasu Wysokiego, Średniego i Antyatlasu. Setki kilometrów wybrzeży Atlantyku i Morza Śródziemnego. Wspaniałe krajobrazy i ciekawa przyroda. A także gościnni mieszkańcy.
Realizowany tam wieloletni program rozbudowy i modernizacji bazy turystycznej, tworzenie nowych ośrodków nadmorskich o wysokim standardzie, z atrakcyjnymi programami również wypoczynku aktywnego, powoduje wzrost zainteresowania podróżami i poznawaniem Maroka.
W przypadku turystów polskich duże znaczenia ma również ruch bezwizowy obowiązujący także w wyjazdach indywidualnych. Popularyzacji ich sprzyjać będzie na pewno wydany właśnie przez Wydawnictwo Hachette Polska przewodnik po tym kraju w pięknej serii Przewodniki Wiedzy i Życia.
I zamieszczone w nim ponad 1200 barwnych fotografii i ilustracji, ponadto planów, map i trójwymiarowych rysunków najciekawszych fragmentów miast oraz przekrojów i rzutów najważniejszych obiektów. No i, oczywiście, mnóstwo praktycznych i aktualnych informacji ważnych dla turystów. Podobnie jak w innych przewodnikach tej serii, czytelnik znajduje w nim ciekawe Wprowadzenie, a w nim, w części Odkrywanie Maroka, w ogromnym skrócie najważniejsze informacje o głównych atrakcjach i walorach turystycznych miast i regionów.
Stolicy – Rabatu; Wybrzeża Atlantyku – części północnej i południowej; głównego ośrodka gospodarczego i finansowego – Casablanki; kosmopolitycznego Tangeru; wybrzeża śródziemnomorskiego z hiszpańskimi na nim enklawami: Ceutą i Melillą oraz gór Ar-Rif; najstarszego miasta kraju, byłej stolicy i nadal jego centrum kulturalnego – Fezu; również byłej stolicy Meknesu i pobliskich ruin rzymskiego Volubilis; Atlasu Średniego; sławnego, w przeszłości także stolicy, Marrakeszu; Atlasu Wysokiego; Warzazatu i oaz południowych oraz Południowego Maroka i Sahary Zachodniej.
Przy czym w każdym w nich wypunktowano od 3 do 4 obiektów, miejsc lub innych atrakcji, które tam zobaczyć rzeczywiście trzeba. Kraj w tym Wprowadzeniu przybliżają również części: Panorama Maroka, Krajobraz Maroka, Architektura miejska w Maroku, Mediny, Marokańskie rzemiosło, Islam w Maroku, Berberowie, Marokańskie konie, Stroje i biżuteria oraz Rok w Maroku z kalendarzem najważniejszych stałych imprez i wydarzeń, które mogą zainteresować zagranicznych gości.
Zwięzła, ale ciekawa i ładnie zilustrowana jest Historia Maroka, z jej kalendarium od około 1000 r. p.n.e. – przybycia Fenicjan na ziemie Berberów, po współczesność. Z wyeksponowaniem w niej w postaci dwu 2- stronicowych informacji w ramkach o okresie panowania Arabów także na Półwyspie Iberyjskim oraz Złotym Wieku Mulaja Ismailia.
W podstawowej i najobszerniejszej – prawie 240 stron – części tego przewodnika: Maroko. Region po regionie, opisane zostały, w podziale, o którym wspomniałem już wyżej, główne miasta i części kraju. W nich zaś, z odnośnikami do ich lokalizacji na planie lub mapce, najważniejsze miejscowości lub obiekty: pałace, zamki, mury miejskie, mediny, muzea, meczety itp.
Z informacjami jak do nich dotrzeć, kiedy są otwarte i czy są dostępne również wewnątrz. Co szczególnie istotne jest w przypadku tych ostatnich ( a także niektórych mauzoleów ), gdyż poza dwoma meczetami, do pozostałych nie muzułmanie wstępu nie mają.
Szkoda, że w żadnym miejscu przewodnika nie znalazła się informacja, iż zakaz ten został wprowadzony w całym Maghrebie przez francuskiego namiestnika – marszałka Louisa Lyautey’a po serii zabójstw podległych mu podoficerów i oficerów, gdy wchodzili do meczetów w butach i drwili z modlących się muzułmanów. I obowiązuje nadal, inaczej niż np. w Libii, Egipcie, Syrii, Turcji i wielu innych krajach, w których – zachowując szacunek do obcej religii – można je zwiedzać.
W tekst przewodnika włamano 1-2 stronicowe informacje monotematyczne w ramkach, np. Rzymskie miasta w Maroku, Rybołówstwo w Maroku, Artyści i pisarze w Tangerze, Plaże w okolicach Tangeru, Kanion Wadi Zakzal, Garbarnie w Fezie, Święci i mistycy, Góry Maroka, Mury obronne Marrakeszu, Berberowie w Atlasie Wysokim, Kasba, czy Marokańskie dywany.
Pozwala to nie tylko zwiedzać konkretne obiekty, ale dowiedzieć się nieco więcej o kraju i jego specyfice. Informacje są zwięzłe, ale w połączeniu z ilustracjami zawierają to, co jest tam rzeczywiście najważniejsze. Chociaż niekiedy można by dodać i ciekawostki. Np. w przypadku grobowca Indrisa I, potomka Alego – zięcia Mahometa w miasteczku Maulaj Idris, że siedmiokrotna pielgrzymka do niego jest dla muzułmanina równoważna z odbyciem nakazanej przez Koran pielgrzymką do Mekki.
Dużo ważnych faktów i rad znajduje się w rozdziałach: Informacje Turystyczne oraz Informacje Praktyczne. W pierwszym gdzie się zatrzymać i coś zjeść – z wykazem polecanych placówek, ich nazwami, adresami, telefonami, charakterystyką oraz lokalizacją na mapach i planach. Podobnie w przypadku zakupów, rozrywek i wypoczynku aktywnego.
W drugim to co najważniejsze na temat podróży do Maroka, przepisów, poruszania się na miejscu, miejscowych zwyczajów itp. Chociaż natrafiłem również na informację niezbyt ścisłą. Pisząc o fotografowaniu i konieczności uzyskania zgody na robienie zdjęć poszczególnym osobom, autorzy wspominają, że sfotografowani mogą potem poprosić o małą zapłatę. W rzeczywistości, zwłaszcza w miejscach o dużym zagranicznym ruchu turystycznym, takie datki są wręcz wymuszane.
A np. na słynnym Placu Cudów ( Jemaa El-Fna ) w Marrakeszu wystarczy skierować obiektyw aparatu w dowolną stronę, aby wyciągnęły się dziesiątki rąk ludzi domagających się zapłaty „za pozowanie”. Co nierzadko fotografowanie zamienia w koszmar, a niekiedy zmusza do… wzywania policji turystycznej, budzącej respekt i strach tubylców.
Odszukania tego, co jest potrzebne ułatwia indeks, a poznawanie kraju mały słowniczek ważniejszych pojęć w języku arabskim. Jest to więc przewodnik analogiczny do innych z tej serii i wart polecenia zarówno osobom wybierającym się do Maroka, jak i szukających ciekawego kraju, który warto poznać. Bo ono należy do wyjątkowo atrakcyjnych oferując gościom wiele fascynujących miejsc, zabytków i wrażeń.
MAROKO. Praca zbiorowa, tłum. Marta Duda-Gryc i Katarzyna Pachniak. Przewodnik z serii Wiedzy i Życia, wyd. Hachette Polska, Warszawa 2010, str. 406.
