Drugi z albumów nowej serii wydawnictwa Demart w cyklu „Polska Niezwykła” poświęcony został szeroko rozumianej kulturze i sztuce ludowej: muzeom, skansenom, obrzędom, zwyczajom, kuchni itp.
„Umiejętnie łączy on – czytamy na jego tylniej okładce – przewodnikowe teksty z fotografiami. To dwie równorzędne warstwy czytania tej książki. Podpowiadamy w niej Czytelnikom dokąd warto udać się w poszukiwaniu odchodzącego świata sielskiej wsi.
Pokazujemy niepowtarzalny urok drewnianych chałup, stodół, spichlerzy, kuźni czy kościółków. Prezentujemy żywą tradycję ludową kultywowaną – na szczęście – w wielu regionach Polski oraz imprezy gdzie dominują akcenty etnograficzne…”.
Rzeczywiście album zawiera dużo świetnych zdjęć, mnóstwo ilustracji oraz fragmenty map kraju pozwalające zlokalizować prezentowane obiekty i ułatwiające dojazd do nich. A także sporą dawkę informacji o regionach, ich wiejskich mieszkańcach, poszczególnych muzeach i skansenach z ich planami, o wybitnych etnografach i ludziach pielęgnujących tradycje ludowe, gromadzących ich materialną spuściznę.
Przy czym informacje te dotyczą nie tylko, dominującej oczywiście, ludowej kultury polskiej, ale także mieszkających w naszym kraju lub na jego obecnym terytorium innych narodów i mniejszości narodowych. Nawet przed wiekami, jak np. wytępieni w średniowieczu Prusowie. Zwłaszcza, gdy pozostały po nich ślady, chociażby w nazewnictwie.
Całość obszernego i bardzo ciekawego materiału przedstawiono w układzie regionalnym. Pomorze – z wyodrębnieniem Zachodniego, Ziemi Słowińców, Kaszub i Kociewia. Warmia i Mazury z informacją o tych, którzy mieszkali tam przed nami. Podlasie i Suwalszczyzna. Mazowsze z podziałem na Kurpie, Mazowsze Zachodnie, Środkowe i Wschodnie oraz Ziemię Łęczycką. Kujawy – Wschodnie i Ziemia Chełmińska.
Wielkopolska – Krajna i Pałuki oraz Ziemie: kaliska i poznańska. Śląsk: Dolny, Górny i Cieszyński. Małopolska w trochę nietypowym układzie. Najpierw regiony: radomski, kielecki i sandomierski. Następnie Lubelszczyzna, a po niej region krakowski, widły Wisły i Sanu czyli Lasowiacy i Rzeszowiacy, Orawa, Podhale i Spisz, a na końcu Sądecczyzna i Łemkowszczyzna.
A w każdym z tych regionów to, co jest najciekawsze. Np. na Pomorzu Zachodnim Skansen Kultury Jamieńskiej w Koszalinie i Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach. Na Kaszubach oprócz informacji o nich, języku i muzyce, także zagroda gburska i rybacka w Nadolu oraz Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich.
Na Podlasiu m.in. Skansen Architektury Drewnianej Ludności Rosyjskiej Podlasia w Białowieży; Podlaski Szlak Tradycji Rękodzieła Ludowego w Czarnej Wsi Kościelnej; Grabarka – Jasna Góra polskiego prawosławia; Kraina Otwartych Okiennic: Kaniuki, Pieluszki, Puchły, Soce, Trześcianka; Litwa w Polsce, czyli Sejny i Puńsk z krótkim ale rzetelnym opisem dziejów tego regionu stosunków polsko – litewskich itp.
W większości regionów uwzględniono również miejscową kuchnię z opisem wybranych, najpopularniejszych jej składników i dań. A we wszystkich są informacje o wybranych, cyklicznych imprezach regionalnych. Nie brak również sylwetek ludzi szczególnie zasłużonych dla kultywowania kultury, języka i kultury ludowej oraz jej spuścizny materialnej. Np. Michała Kajki dla Mazur, Adama Chętnika dla Kurpiowszczyzny, Floriana Ceynowy dla języka kaszubskiego, czy takich postaci, jak Nikifor Krynicki.
Starannie wydany album, rzeczywiście zarówno do oglądania jak i do czytania, jest prawdziwą kopalnią informacji o polskiej kulturze ludowej. Także praktycznych: z adresami, telefonami, stronami internetowymi itp. na temat zarówno poszczególnych regionów, ich mieszkańców, obyczajów oraz specyfiki, jak i muzeów, skansenów, parków etnograficznych, a nawet poszczególnych domów, zajazdów, kempingów i dojazdów do nich.
Wart polecenia, zwłaszcza tym, którzy chcą poznać jakże ciekawą przeszłość i, niestety, coraz bardziej zanikające tradycje polskiej wsi oraz regionów naszej kultury ludowej.
POLSKA NIEZWYKŁA. NA LUDOWO. Muzea, Skanseny, Obrzędy, Zwyczaje. Album wg. koncepcji Adama Zakrzewskiego. Praca zbiorowa. Wydawnictwo Demart, Warszawa 2010, str. 272.
