„Jest takie miejsce” jak tu, w Koziegłowach w województwie śląskim zapewniają, jedyne na świecie, w którym od początków XIX wieku wyrabia się przedmioty codziennego użytku, a także … suknie, nawet ślubne oraz artystyczne pamiątki z wiórów drewna topoli osik.
DROGOSŁAW HERBU ZERWIKAPTUR, COZEGLOVY I BITWA POD GRUNWALDEM
Koziegłowy są niewielkim, niespełna 2,5 tysięcznym miasteczkiem, z długą historią. W źródłach zapisano, że wieś Koziegłowy założył w roku 1106 rycerz Drogosław herbu Zerwikaptur, po otrzymaniu tu ziemi od księcia Bolesława Krzywoustego. Kazimierz II Sprawiedliwy odebrał je jednak jego spadkobiercom „za rozbójnictwo” i przekazał krakowskiemu wojewodzie Mikołajowi herbu Lis, bratu biskupa Pełki, który rozpoczął budowę zamku, wspomnianego w dokumentach w 1383 r. jako Cozeglovy, zachowanego do naszych czasów w ruinach. Malarz Tadeusz Puszczewicz odtworzył jednak jego prawdopodobny wygląd na jednym ze swoich licznych obrazów.
Była to kilkupiętrowa ceglana wieża mieszkalna nakryta stromym dachem, otoczona murami na planie prostokąta, z potężną wjazdową wieżą bramną i mostem nad otaczającą gród fosą wewnętrzną. Chroniły go również ziemne wały i drewniane częstokoły z kilkoma wieżami oraz kolejną bramą nad fosą zewnętrzną. Parafia powstała tu w 1356 r. W oficjalnych wydawnictwach gminy i miasta można także przeczytać, że w bitwie pod Grunwaldem w 1410 r. wzięła udział 42 Chorągiew Krystyna z Koziegłów. I w tym samym roku konsekrowano koziegłowski kościół p.w. św. Krzyża.
MIASTO BISKUPSTWA KRAKOWSKIEGO
W roku 1434 wieś spłonęła, ale osada dookoła zamku została odbudowana, a ówczesny właściciel tej ziemi, Jan Koziegłowski herbu Lis, uzyskał dla niej w 1472 roku prawa miejskie. W XV w. działała w nim ceniona szkoła parafialna. Pomijam mniej istotne fakty i wydarzenia z przeszłości Koziegłów. Wspomnę tylko, że później było to miasto biskupstwa krakowskiego w Księstwie Siewierskim, z pałacem biskupim wzniesionym w roku 1519, później przebudowany. Innych, szczególnie ważnych wydarzeń nie odnotowano, a w roku 1870 miasto zostało zdegradowane do rangi osady, ale prawa miejskie odzyskało po 80 latach, w 1950 roku.
Do tutejszych zabytków należą kościoły. P.w. św. Marii Magdaleny z gotyckim prezbiterium z XV wieku i barokową nawą z 1679 r. Są w nim gotyckie rzeźby i malowidła oraz kaplica grobowa i nagrobki z XVII w. W tym samym wieku wzniesiono drugi kościół, szpitalny p.w. św. Ducha w stylu barokowym, z przytułkiem oraz, z 1802 r. plebanią. Natomiast trzeci kościół, parafialny mariawitów, zbudowano na początku XX wieku. Do zabytków zaliczany jest również pałac biskupów krakowskich z przełomu XVII i XVIII w, częściowo odbudowany w latach 2013-2015. A także ziemne pozostałości wspomnianego zamku.
NIEZWYKŁE WYROBY ASPEN ART
Koziegłowy najbardziej znane są z tytułowej Osikowej Doliny. Jak już wspomniałem, od początków XIX w. wyrabiane są tu, z cieniutko struganych wiórów drewna osik (Populus Tremula), przedmioty codziennego użytku. Zwłaszcza kapelusze. Wykonany tu największy na świecie, o wysokości 6 metrów, średnicy ponad 6,5 m oraz z rondem o obwodzie… 22 metry wpisany został w roku 2006 do Księgi Rekordów Guinnessa. Do jego uszycia użyto 6 tysięcy cienkich, o grubości od 0,2 do 0,4 mm, wiórków – taśm drewnianych zwanych tu „sztuczkami”, wyplatając je zgodnie z XIX wieczną tradycją.
Poza kapeluszami wykonywano w ten sposób także koszyki, maty i dywany. Od lat 70-tych również kolorowe kwiaty i dekoracje ścienne oraz, obok kapeluszy, wizytówkę miasteczka – kolorowe koguciki na drewnianych nóżkach. Od kilkunastu lat to „osikowe rzemiosło” kontynuuje i rozwija firma Aspen Art. Poznajemy w niej tajemnice wyboru niezliczonych kwiatów, dekoracji, ozdób oraz tak niezwykłych przedmiotów, jak nawet suknie damskie, także ślubne. Mam możliwość nawet spróbowania heblowania osikowego drewna, aby uzyskać z niego potrzebne do wykonywania różnych przedmiotów wiórki. A także, przy pomocy pracownic – instruktorek, wyplatać np. zakładki do książek.
WARSZTATY TWÓRCZE I ORZEŁ BIAŁY
Okazuje się, że te cieniutkie drewniane wiórki są bardzo plastyczne. Wykonywane są z nich także lampy, obrazy, a nawet ozdobna biżuteria. Dla chętnych, zwłaszcza dzieci, organizowane są tu codziennie w dni powszednie, od 8.00 do 16.00, trzygodzinne warsztaty, w trakcie których jego uczestnicy nie tylko poznają sposób wykorzystywania osikowych wiórków, ale mogą popuszczać wodze swojej fantazji i samodzielnie, pod opieką i przy pomocy instruktorek tworzyć różne ozdoby.
Mnóstwo ciekawych, gotowych, osikowych przedmiotów oraz ozdób oglądamy w dużej sali ekspozycyjnej. Nie tylko wykonanych z osikowych wiórek, ale również, lub z dodatkiem, innych surowców. Zaś na zewnątrz, w ogrodzie, ogromnego, ponad 2-metrowej wysokości stojącego na postumencie, Orła Białego, wykonanego również z osikowych wiórków. Więcej informacji na temat Aspen Art. znaleźć można na www.osikowadolina.pl, zaś zarezerwować termin udziału w warsztatach przez: warsztaty@osikowadolina.pl.
Zdjęcia © Cezary Rudziński