Dolny Śląsk z mnóstwem znajdujących się na nim zabytków i ciekawych miejsc oraz obiektów, a także pięknymi krajobrazami i bogatą przyrodą, należy do najciekawszych regionów turystycznych Polski. Równocześnie, co słusznie zauważają autorzy przewodnika po nim:
„Wciąż wiele zagadek przeszłości pozostaje (na nim) nierozwiązanych, a sporo zabytków czeka na swoich odkrywców. I to właśnie w zwiedzaniu regionu jest najpiękniejsze”.
Podobnie jak inne przewodniki tej ciekawej serii Wydawnictwa BOSZ, także i ten prezentuje go w granicach obecnego województwa. Nie pokrywają się one jednak z historycznym obszarem Dolnego Śląska. Autorzy i wydawnictwo rozszerzyli więc ten przewodnik o Brzeg znajdujący się administracyjnie w woj. opolskim oraz o Bytom Odrzański, Zieloną Górę, Żagań z woj. lubuskiego. Pominęli natomiast miasto Nysę.
Uzasadnili to w ciekawie napisanym wstępie. Znalazły się w nim również krótkie informacje o przełomowych momentach w dziejach Dolnego Śląska podczas jego przynależności do kilku różnych państw. Roli kolonizacji prowadzonej przez tamtejszych książąt, zwłaszcza po wyludnieniu tego regionu w rezultacie najazdu tatarskiego w 1241 roku. Przy czym sprowadzanymi osadnikami byli nie tylko mieszkańcy zachodnich Niemiec, ale także Słowianie z sąsiednich Łużyc, a nawet specjaliści w zakresie górnictwa z Walonii.
I – przeskakuję o kilka wieków – diametralnej zmianie jaka w tym regionie zaszła w 1945 roku. Trochę szerzej historia Dolnego Śląska przedstawiona została w osobnym rozdziale. I to od pierwszych, potwierdzonych przez archeologów, śladów obecności na tych obszarach człowieka w okresie paleolitu (ponad 8 tys. lat p.n.e.) i neolitu (4-1,7 tys. lat p.n.e.) oraz budowy ufortyfikowanych grodów w okresie kultury łużyckiej (przełom III i II tysiąclecia p.n.).
Później zaś Scytów, Celtów, a podczas wędrówki ludów w IV-V w. n.e. Wenedów, Wandalów, Silingów i Hasdingów. Od VI w n.e. zaś Słowian. I pierwszej przynależności Dolnego Śląska do Polski około 990 roku. Szkoda, że brak kalendarium historycznego. Warto to uwzględnić w następnym wydaniu. W osobnych rozdziałach opisana została geografia regionu oraz jego świat zwierząt, roślin i ochrona środowiska.
Część przewodnikowa rozpoczyna się od proponowanych tras zwiedzania różnymi środkami przemieszczania się. Samochodowe to Szlak Cystersów i polski odcinek trans granicznej ( Czechy, Niemcy, Polska ) Via Sacra pokrywający się z Via Regia – europejskim pielgrzymkowym św. Jakuba. Piesze: Główny Szlak Sudecki, Międzynarodowy E-3, Zamków Piastowskich, Wygasłych wulkanów i św. Jakuba. Ponadto 6 szlaków rowerowych i ogólne informacje o szlakach konnych.
Osobny, 43 stronicowy rozdział, prezentuje Wrocław. W skrócie, ale dosyć dokładnie dzieje miasta, a następnie jego najważniejsze turystycznie części: Stare Miasto i jego okolice, Wzdłuż Odry, Ostrów Tumski, tereny zielone. Pozostałe ciekawe turystycznie miasta, miejsca i obiekty uwzględnione zostały, zgodnie z formułą tej serii przewodników, w układzie tematycznym.
Są to: „Miasta i miasteczka”; „Zamki, ruiny, fortece”; „Dwory, pałace, rezydencje”; „Klasztory i sanktuaria”; „Uzdrowiska i kurorty”, „Pod ziemią”, „Parki narodowe i krajobrazowe oraz inne atrakcje przyrodnicze”; „Inne atrakcje”. W rozdziałach tych generalnie zastosowano porządek alfabetyczny według nazw. Np. miasta i miasteczka od Bolesławca i Brzegu po Złotoryję i Żagań.
W pozostałych rozdziałach tematycznych uwzględniono te zamki, fortece, pałace, klasztory i sanktuaria itp. w miejscowościach, chyba tylko poza Twierdzą Kłodzką, nie omówionych wcześniej osobno. Są to krótkie, ale treściwe i ciekawie napisane informacje, przeważnie ze zdjęciami. Uwzględniono np. 15 zamków i fortec, 11 klasztorów i sanktuariów opisując równocześnie miejscowości w których się one znajdują. A także 17 pałaców, dworów i rezydencji, 12 uzdrowisk i kurortów oraz 21 parków narodowych, krajobrazowych, torfowisk i wodospadów.
Bardzo interesująco pomyślane zostały rozdziały: „Pod ziemią” i „Inne atrakcje”. W pierwszym z nich omówione dostępne dla turystów jaskinie, kopalnie złota i uranu, muzea górnicze, podziemia Gór Sowich oraz lochy pod miastami. W drugim natomiast Muzeum przemysłu i kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej; Muzeum Kargula i Pawlaka (bohaterów komedii „Sami swoi” z 1967 r.) w Lubomierzu; Domy Tyrolskie w Mysłakowicach; Były hitlerowski KL Gross-Rosen w Rogoźnicy i Stare zapory i elektrownie.
Na końcu są Informacje praktyczne i Indeks nazw miejscowości. Zaś w tekście przewodnika, podobnie jak w innych tej serii, ponad 330 kolorowych zdjęć oraz włamane w kolorowych ramkach informacje o charakterze ciekawostkowym.
Np. „Uniwersytet Wrocławski” (z trwającą ponad 3 wieki historią jego powstawania. Zgodę na jego założenie wydał w formie przywileju w 1505 r. czeski król Władysław Jagiellończyk, ale nie uzyskało to aprobaty papieża. W okresie kontrreformacji zabiegi jezuitów storpedowały protestanckie władze miasta. Pierwszy wydział powstał w 1702 roku, ale formalnie statut otrzymał uniwersytet dopiero w 1811 r.).
Sporo ciekawostek znajduje się również w innych informacjach tego typu: „Piastowie z bramy zamku brzeskiego”; „Pruskie Termopile” ( Bitwa pod Kamienna Górą w 1760 r podczas wojny 7-letniej, którą Prusacy sromotnie przegrali, ale dzięki umiejętnej propagandzie uznana ona została jako rzekomo bohaterski opór przeciwko Austriakom); „Kościoły Łaski” (protestanckie budowane w katolickim kraju);
„Czerwony baron” (o niemieckim pilocie, który podczas I wojny światowej zanim został zestrzelony, strącił 80 samolotów alianckich); „Day ut ia pobrusa a ti poziwai” ( Pierwsze zdanie zapisane, a przynajmniej tak zostało zrozumiane, po polsku w Księdze Henrykowskiej w 2 poł. XIII w.) i kilka innych.
Jest to więc przewodnik przydatny zarówno w trakcie przygotowywania się do wyjazdu w tamte strony i ich zwiedzania, jak i po prostu ciekawa lektura pozwalająca lepiej poznać przeszłość i współczesność Dolnego Śląska oraz jego najważniejsze atrakcje turystyczne.
DOLNOŚLĄSKIE. Przewodnik. Autorzy: Krzysztof Bzowski, Michał Jurecki, Eliza Malawska – Kłusek. Wydawnictwo BOSZ, wyd. I – Olszanica 2010, str. 415, cena 54 zł.