Cesarz Franciszek Józef I (1830-1916) rządził monarchią naddunajską przez 68 lat. Był uosobieniem władzy imperialnej i przedostatnim władcą chylącej się ku upadkowi epoki. W 1916 roku stary cesarz zmarł w Pałacu Schönbrunn. W 2016 roku przypada więc 100. rocznica jego śmierci. Przez te sto lat Wiedeń przeszedł wielką zmianę – napuszona stolica cesarzy stała się nowoczesnym centrum sztuki współczesnej. Austriackie i międzynarodowe środowiska artystyczne znalazły w Wiedniu fascynujący grunt dla swej twórczości. Z okazji 100. rocznicy śmierci cesarza Franciszka Józefa, od 16.03 do 27.11.2016 r. w czterech miejscach w Wiedniu i w Dolnej Austrii będzie można będzie obejrzeć wystawę specjalną „Franciszek Józef 1830-1916” (www.franzjoseph2016.at). Podzielona na kilka części tematycznych wystawa koncentruje się na postaci monarchy, przedstawiając cesarza dosyć krytycznie i nie stroniąc przy tym od tematów politycznych.
Człowiek i władca – Pałac Schönbrunn
16.03-27.11.2016, Pałac Schönbrunn, Schönbrunner Schlossstraße, 1130 Wiedeń, www.schoenbrunn.at Wystawa w letniej rezydencji Habsburgów jest poświęcona osobie Franciszka Józefa. Głównymi tematami są przodkowie i potomkowie cesarza, jego dzieciństwo i wychowanie oraz decydujące wydarzenia jego życia, m.in. wstąpienie na tron w 1848 roku, zaręczyny i małżeństwo z Elżbietą Bawarską („Sisi“) oraz ugoda z Węgrami i jej konsekwencje. Ekspozycja odbywa się we wspaniałych salach wystawowych na parterze Pałacu Schönbrunn.
Reprezentacja i skromność – Muzeum Wozowni Cesarskiej w Wiedniu
16.03-27.11.2016, Kaiserliche Wagenburg Wien, Schönbrunner Schlossstraße, 1130 Wiedeń, www.schoenbrunn.at Celem wystawy jest inscenizacja cesarskiego wizerunku, który nierzadko cechowało rozdarcie pomiędzy pełną przepychu reprezentacją a skromnością. Wśród eksponatów znajdziemy powozy i ubrania, których używał monarcha.
Z pomocą zachowanych do dzisiaj reprezentacyjnych zaprzęgów, odświętnej uprzęży koni, wyszukanych ceremonialnych strojów i eleganckich dworskich liberii plastycznie przedstawiono trzy ważne ceremonie z życia cesarza: ślub cesarza z Elżbietą Bawarską (1854), jego koronację na Węgrzech (1867) i uroczysty pogrzeb (1916).
Święto i Codzienność – Hofmobiliendepot. Wiedeńskie Muzeum Mebli
16.03-27.11.2016, Hofmobiliendepot. Möbel Museum Wien, Andreasgasse 7, 1070 Wiedeń, www.hofmobiliendepot.at Wystawa prezentuje kontrast pomiędzy skromnymi wymaganiami Franciszka Józefa jako osoby prywatnej, a wystawnym stylem życia, jaki narzucała mu konieczność pełnienia oficjalnych obowiązków cesarza.
Wielkie uroczystości i organizowane z ogromnym rozmachem podróże stanowiły część życia władcy. Wystawa w Wiedeńskim Muzeum Mebli, posiadającym jedną z największych kolekcji mebli na świecie, to także krytyczne spojrzenie na pamięć o Franciszku Józefie i jego legendę rozpowszechnianą przez media.
Polowanie i czas wolny – Pałac Niederweiden (Dolna Austria)
16.03-27.11.2016, Pałac Niederweiden, Niederweiden, 2292 Engelhartstetten, www.schlosshof.at Wystawa w Pałacu Niederweiden w Dolnej Austrii prezentuje m.in. osobisty stosunek cesarza do myślistwa, tereny łowieckie Habsburgów oraz środowiska myśliwych i ich znaczenie polityczne.
Austriacka Biblioteka Narodowa w 2016 roku poświęci Franciszkowi Józefowi I wielką wystawę pod tytułem „Wieczny cesarz”. Będzie się ona koncentrować na cesarzu jako osobie publicznej – był on chyba najczęściej portretowaną osobistością XIX wieku, zwłaszcza jubileusze jego rządów i 80. urodziny zaowocowały eksplozją twórczości malarskiej.
Jego, wydawałoby się, ponadczasowy wizerunek był wszechobecny i stanowił jedyny symbol łączący rozpadające się imperium Habsburgów. Dzisiaj w Austriackiej Bibliotece Narodowej znajduje się ponad 10 000 fotografii, grafik i innych świadectw z życia Franciszka Józefa. Wystawa w Sali Reprezentacyjnej przedstawia największe skarby tych obszernych zbiorów.
W bibliotece odbędzie się również pierwsza publiczna prezentacja odkrytych dopiero w 2015 roku oryginalnych listów pożegnalnych Mary Vetsery z Meyerling wraz z kopertą arcyksięcia Rudolfa. Der ewige Kaiser. Franz Joseph I. 1830–1916, 8.04-30.10.2016, Sala Reprezentacyjna Austriackiej Biblioteki Narodowej, Josefsplatz 1, 1010 Wiedeń, www.onb.ac.at
Obok Franciszka Józefa bohaterami 2016 roku będą także inne osobistości i instytucje cesarstwa. Swoje 300. urodziny będzie świętował Dolny Belweder, a jego właściciel, książę Eugeniusz Sabaudzki, zmarł 280 lat temu.
250 lat temu wiedeński Prater został otwarty przez cesarza Franciszka Józefa II dla osób z zewnątrz – Muzeum Wiedeńskie Karlsplatz poświęci temu jubileuszowi specjalną wystawę (10.03-21.08.2016, www.wienmuseum.at).
Dawny cesarski teren łowiecki o powierzchni ok. 6 km2 jest obecnie największym obszarem rekreacyjnym i wypoczynkowym Wiednia. W 2016 roku swoje 125. urodziny świętuje także Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu. Imponujące muzeum przy wybudowanej na zlecenie cesarza Franciszka Józefa Ringstraße, w którym umieszczono zebrane przez Habsburgów skarby sztuki, zostało otwarte w 1891 roku.
W ramach wielkiej wystawy specjalnej pt. „Świętowanie” (8.03-18.09.2016, www.khm.at) muzeum prezentuje różne aspekty kultury świętowania, które wykształciły się w Europie w okresie od późnego średniowiecza i renesansu po wiek XVIII.
Centrum uwagi stanowi biesiada – z jedzeniem, piciem, tańcami i muzyką, ze szczególnym uwzględnieniem habsburskich rezydencji.
• W kalendarzu kulturalnym na 2016 rok znajduje się też sporo współczesnych wydarzeń, Więcej informacji znajduje się w tekście prasowym „Wiedeń 2016: cesarski i współczesny”.
• www.habsburger.net: doskonałe źródło informacji na temat historii życia i „historii z życia” Habsburgów (w języku niemieckim i angielskim)
Zdjęcia: Cezary Rudziński