Jest to jeden z najładniejszych budynków w mieście, chociaż zaledwie nieco ponad 120-letni. A ściślej dwa, zbudowane w latach 1898-1901 na potrzeby ówczesnego Muzeum Przemysłowego Czech Wschodnich w Chrudimi. Stanęły one tuż za historycznym, średniowiecznym centrum miasta, przy biegnącej na północny zachód od rynku ulicą Szeroką, między Náhonem, potokiem – kanałem, którego woda poruszała młyńskie koła i rzeką Chrudimką, dopływem Łaby.
Zaprojektował je praski architekt Jan Vejrych, przy czym w dwu różnych stylach, tworząc placyk otoczony z trzech stron budynkami, otwarty na północny zachód na ulicę. Z czasem z tej strony stanął pomnik urodzonego w Chrudimi czeskiego wynalazcy śruby okrętowej i autora paru innych urządzeń, Josefa Ludwiga Ressela (1793-1857).
Neobarokowy gmach zamyka ten placyk od północnego wschodu i ma skrzydło od północnego zachodu. Zaś neorenesansowy, ze szczytową, bogato zdobioną ścianą od strony ulicy, stanowi jego południowo wschodnią pierzeję.
MUZEUM REGIONALNE
Zabiegi o stworzenie w mieście muzeum trwały od lat 60-tych XIX w. Powołano specjalne stowarzyszenie, rozpoczęto gromadzenie eksponatów, ale wobec trudności, jakie napotykało ono w działalności, w roku 1891 zostało zlikwidowane. Już jednak w roku następnym założono wspomniane na wstępie Muzeum Przemysłowe.
Jego zadaniem miała być dokumentacja historii regionu, gdyż od początku istnienia nie ograniczało się ono do tematyki przemysłowej, lecz również historii osadnictwa w nim oraz rozwoju. Obecnie w gmachu neobarokowym mieści się regionalne centrum kultury Chrudimská beseda i Gabinet exlibrisów. Natomiast w neorenesansowym Muzeum Regionalne, posiadające już w zbiorach ponad 400 tysięcy eksponatów.
Jest w nim pięć wystaw stałych: Archeologia, Etnografia, Historia, Przyrodoznawstwo i Sztuki Piękne oraz Biblioteka z ponad 17 tys. książek. Na pierwszej z nich dominują wykopaliska z miasta i jego okolic od epoki eneolitu (miedzi, między kamienną i brązu, V-IV tysiąclecie p.n.e.), prowadzone od roku 1865, a także przekazywane sukcesywnie z następnych.
M.in. z celtyckiego grodziszcza w Czeskich Lhoticach, a najliczniejsze z samej Chrudimi.
WYKOPALISKA, RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE I PIERWODRUKI
Wśród najcenniejszych eksponatów jest kamienny siekieromłot z lat 3900-3500 p.n.e. Ponadto brązowy kobiecy naramiennik z 4 wieku p.n.e., ceramika z VII-VI w. p.n.e., kilka brązowych przedmiotów z XI-X w. p.n.e. A także kafel z wizerunkiem syreny Miluziny z przełomu XV i XVI w. n.e.
Wśród zbiorów etnograficznych ciekawa ceramika z wieków XVII – XIX, malarstwo na szkle, ludowe zabawki drewniane oraz zdobione i malowane meble z XIX w. Na wystawie historycznej m.in. XIX-wieczne ozdobne naczynia szklane, porcelana i ceramika czeska oraz miśnieńska i niderlandzka. Bardzo ciekawe są rzemieślnicze wyroby użytkowe i artystyczne oraz tekstylne.
M.in. pięknie zdobiony gotycki ornat z XV wieku, odzież i jej dodatki, ludowe zabawki i ozdoby choinkowe, wyposażenie mieszkań. Wśród nich skrzynie, zamki do drzwi, klucze, przedmioty użytkowe i dekoracyjne, m.in. rzeźbione w kości słoniowej, biżuteria, olejowy zegar chiński z połowy XIX w.
W zbiorze numizmatów znajduje się m.in. przepięknie zachowany srebrny denar księcia Brzetysława I z lat 1037-1055, w sfragistyce metalowe i lakowe pieczęcie. Jest też trochę obrazów i grafiki. W bibliotece rękopisy i pierwodruki, m.in. iluminacje ksiąg rękopiśmiennych z roku 1670.
PLAKATY SPRZED WIEKU
W zbiorach przyrodniczych wypchane ptaki i zwierzęta, zasuszone rośliny, kości wymarłych już zwierząt, trochę eksponatów paleontologicznych, a także dzieł sztuki: sztychów, obrazów, polichromowanych rzeźb drewnianych z XVIII wieku itp. W sumie, w porównaniu z innymi regionalnymi zbiorami jakie znam w Czechach, obiektów rewelacyjnych jest tu stosunkowo niewiele.
Ale przynajmniej niektóre z wymienionych warte są dokładniejszego obejrzenia. Najciekawsze przedstawione są w muzealnym katalogu – przewodniku z tekstami w języku czeskim i angielskim. Chlubą muzeum jest natomiast kolekcja secesyjnych plakatów czeskiego artysty malarza i grafika Alfonsa Muchy (1860-1939). Był on jednym z czołowych przedstawicieli secesji i fin de sièclu.
Studiował w ASP w Monachium i Akademii Julian w Paryżu, w którym zamieszkał. Przez pewien czas dzielił pracownię z Gauguinem. Z dużymi sukcesami malował plakaty teatralne i reklamowe, kalendarze, okładki i tytuły czasopism. Projektował pocztówki oraz obrazy do druku na jedwabiu. Przez 18 lat malował cykl „Epopeja Słowian” składający się z 20 obrazów o rozmiarach 7,3 na 9,1 m.
CO ZAPOWIADA MUZEUM
Ilustrował na nich wydarzenia od prehistorii do XIX wieku. Jego ulubioną tematyką były portrety kobiet. Projektował też biżuterię, rzeźby oraz witraże. Zaprojektował godło państwowe Czechosłowacji oraz jej pierwsze znaczki pocztowe i banknoty. Znajdująca się w chrudimskim muzeum kolekcja składa się z 42 jego plakatów wystawionych w salach na parterze.
Wszystkie opublikowane zostały w wydanym przez muzeum albumie. W ekspozycji znajdują się również zaprojektowane przez artystę secesyjne talerze. Muzeum organizuje też wystawy czasowe. Obecnie trwa „Pohádková zemĕ (Świat czarów) Vitĕzslavy Klimtové”, grafiki tej artystki. I równolegle, do 18 maja, starych etykiet zapałczanych oraz otwarta od 17 marca do 28 maja „Pravĕk na Chrudimsku” (Czasy prehistoryczne na Ziemi Chrudimskiej).
Zapowiedziana jest jubileuszowa wystawa z okazji 230 rocznicy urodzin Josefa Ressela (6.6-3.9). Ponadto „Średniowieczne gry w znaleziskach archeologicznych” (7.9.-15.10.), „Zapachy Bożonarodzeniowe” (26.10.-28.1.2024) i „Obrazy z Wysoczyzny Jana Odvárki” (10.11. – 18.2.2024). Więcej na temat tego muzeum i jego imprez znaleźć można na: www.muzeumcr/cz.
Zdjęcia © autora.
Autor uczestniczył w dziennikarskim wyjeździe studyjnym do Czech Wschodnich na zaproszenie warszawskiego przedstawicielstwa Czech Tourism i Destinačni Společnosti Východni Čechy w Pardubicach.
