Podczas tegorocznego sezonu letniego ponownie uruchomione zostało wakacyjne weekendowe połączenie autobusowe pomiędzy słowackim uzdrowiskiem Bardejovske Kupele, miastem Bardiów (Bardejov) i polskim uzdrowiskiem Krynica Zdrój. Linia autobusowa wystartowała w dniu 4 lipca i kursować będzie każdą sobotę i niedzielę w miesiącach lipiec i sierpnia br. Wyjazd z Uzdrowiska Bardejovske Kupele do Krynicy zaplanowany jest o godz. 9.00 z Dworca autobusowego. Z Bardiowa, z dworca kolejowego, autobus wyrusza o godz. 9.15. Przyjazd do Krynicy zaplanowany jest na godz. 9.50 /przystanek przy Centrum Handlowym Pasaż Krynicki, ul. Ebersa/. Powrót z Krynicy do Bardiowa zaplanowany jest o godz. 16.00
Poranny wyjazd autobusu z Krynicy do Bardiowa zaplanowany jest o godz. 10.00 /przystanek przy Centrum Handlowym Pasaż Krynicki, ul. Ebersa/. Przewidywany przyjazd do Bardiowa o godz. 10.35 a do Uzdrowiska Bardejovske Kupele o godz. 10.50. Powrót z Uzdrowiska Bardejovske Kupele do Krynicy zaplanowany jest o godz. 15.00 Cena biletu w obie strony wynosi 21 PLN lub 5 EUR. Informacje oraz rezerwacja miejsc dla więcej niż 3 osób pod nr telefonu: 00421/ 907 972 763.
Głównym celem uruchomienia linii autobusowych jest poprawa dostępności komunikacyjnej pomiędzy przygranicznymi miastami partnerskimi Bardiów i Krynica, które oddalone są od siebie tylko około 30 km. Połączenia autobusowe mają również zachęcić mieszkańców Krynicy oraz przebywających tam turystów do przyjazdów na Słowację i odwiedzenia malowniczego historycznego miasteczka Bardiów, wpisanego w 2000 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz uzdrowiska Bardejovske Kupele.
Jednocześnie Krynica Zdrój będzie zapraszać mieszkańców Bardiowa do odwiedzenia jednego z najbardziej znanych miast uzdrowiskowych w Polsce. Realizatorem przygranicznego połączenia autobusowego Krynica Zdrój – Bardejov – Bardejovske Kupele jest „Komunitna Fundacja Bardejov” www.knbj.sk. Informacja o atrakcjach turystycznych Bardiowa poniżej.
BARDIÓW – PERŁA REGIONU GÓRNY SZARYSZ.
W 2000 roku słowackie miasto Bardiów (Bardejov) zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO a w 2010 roku ogłoszone najładniejszym miastem w kraju. Początki położonego w północno-wschodniej Słowacji Bardiowa sięgają X-XI wieku. W XIII i XIV wieku, dzięki korzystnemu położeniu na starym szlaku handlowym, działalności rzemieślników i przywilejom królewskim, stał się on jednym z ważnych miast Królestwa Węgierskiego.
W XV wieku przeżywał swój największy rozkwit, do czego przyczynił się wysoki poziom miejscowego rzemiosła, a przede wszystkim płóciennictwa. Swą unikalną organizacją produkcji, bielenia i sprzedaży płótna, wpisało się miasto do historii gospodarczej Węgier i Słowacji. Tutaj mógł tkać każdy i nie potrzebne były żadne świadectwa czeladnicze. Natomiast monopol na kupno i sprzedaż płótna miało miasto.
Urzędnicy wykupywali utkane płótno i przekazywali do bielenia w miejskich bielarniach. Następnie sprzedawali je na targach w całych Węgrzech. Ze źródeł wynika, że produkcja roczna osiągała wówczas prawie ćwierć miliona łokci. Taki system organizacji produkcji był ewenementem w ówczesnej Europie.
WĘGRZYNY NA POLSKIE STOŁY
Obok wytwarzania płótna ważnym rzemiosłem było również garncarstwo, a powstały w 1485 roku cech należał do najstarszych na Słowacji. Szczególne znaczenie dla miasta miało browarnictwo. W produkcji piwa stawiano tu nie na ilość lecz na jakość. Źródła historyczne wspominają, że piwo bardejovskie podawano na ślubie króla Macieja Korwina. Miasto było także właścicielem winnic w okolicach Tokaju. Zmonopolizowało ono handel winem z Polską, bo jedna trzecia wypijanego w Krakowie słynnego „węgrzyna” pochodziła właśnie stąd.
W XVI wieku nastąpił także niebywały rozwój kulturalny miasta. Wiązało się to z rozprzestrzenianiem się idei reformacji, której przedstawicielem był pochodzący z Bardiowa Leonard Stöckel, uczeń Marcina Lutra i przyjaciel Filipa Melanchtona. Założona przez niego szkoła i opracowane w 1540 roku jej zasady – Leges scholae Bartfensis (Ustawy szkoły bardiowskiej) – były najstarszymi tego rodzaju ustawami na Słowacji. W XVI – XVIII wieku miasto było ważnym ośrodkiem drukarskim.
Pierwszą tłocznię założył David Gutgesel, który wydawał literaturę teologiczną, różne utwory polemiczne, podręczniki i kalendarze. Wielkie znaczenie miało przetłumaczenie i wydanie w 1581 roku katechizmu M. Lutra, pierwszej książki, która ukazała się w języku słowackim. Wiele cennych publikacji wyszło spod pras tłoczni Klösów. W 1710 roku to tu wydrukowane zostały pierwsze numery najstarszego dziennika węgierskiego Mercurius veridicus ex Hungriae.
Otwarto także pierwszą w Królestwie Węgierskim bibliotekę publiczną. Stagnacja gospodarcza, jaka dotknęła miasto w końcu XVIII i w XIX wieku sprawiła, że przestało się ono rozwijać. Paradoksalnie jednak właśnie to pozwoliło przetrwać do naszych czasów pierwotnemu układowi urbanistycznemu. Niezakłócone późniejszymi przebudowami centrum Bardiowa oddaje charakter i klimat miasta z XVI wieku.
NAJCENNIEJSZE ZABYTKI
Do najcenniejszych zabytków należy kościół św. Idziego, którego budowę rozpoczęto w drugiej połowie XIV wieku, a obecny kształt nadano mu po pożarze w 1878 roku. Jego najcenniejszymi elementami są późnogotyckie ołtarze skrzydłowe z XV i XVI wieku, kamienne tabernakulum w kształcie wieży oraz rzeźby i dekoracje malarskie. Godna uwagi jest również tzw. ława senatorska z początku XVI wieku, w której zasiadali członkowie ścisłej rady miejskiej.
Druga ważną budowlą miasta jest ratusz, który został wybudowany w latach 1505 – 1509. Jest to obiekt wyjątkowy, gdyż łączy w sobie elementy architektury późnogotyckiej i wczesnego renesansu. Jego ozdobą jest rzeźbiony kamienny gzyms. Jedna z płaskorzeźb przedstawia chłopca z głową między nogami i wypiętym tyłkiem. Według legendy miała to być zemsta jednego z rzeźbiarzy, za niedotrzymanie przez starostę uzgodnionych warunków zapłaty.
Ratusz przez ponad 400 lat był siedzibą samorządu miejskiego i centrum życia handlowego miasta. Od początków XX wieku znajduje się w nim Muzeum Šarišskie. Nieodłączną częścią zabudowy centrum historycznego miasta są domy mieszczańskie. Wiele z nich do dziś zachowało oryginalny wystrój gotycki i renesansowy. Niewielkie zmiany w ich wyglądzie nastąpiły po pożarach, jakie ogarnęły miasto w 1878 i 1902 roku. Jednym z najbardziej cennych domów mieszczańskich jest tzw. Ganzughof, pochodzący z drugiej połowy XV wieku z interesującym portalem oraz rokokowymi malowidłami fasady.
Ważnym domem był Weinhaus, gdzie na parterze znajdowała się winiarnia miejska, a pod nią ogromne piwnice, w których magazynowano wina z winnic tokajskich. Wyjątkowym miejscem był dom kata miejskiego. W średniowieczu Bardiów znany był z surowych kar. Dowodów na to dostarcza zachowana księga wyroków. Zapewne z tych czasów pochodzi powiedzenie „Od bardiowskiej sprawiedliwości chroń nas Boże“. Z instytucją kata miejskiego związana jest ława przy bocznym wejściu do kościoła św. Idziego, na której siedział, odizolowany od innych wiernych oraz stojący przed Bramą Górną pręgierz tzw. Kopfstock.
Na początku XIX wieku na północno-zachodnich obrzeżach miasta powstała dzielnica żydowska z synagogą, budynkiem zgromadzenia (Beth hamidraš) i łaźnią rytualną. Bardiów należy do tych nielicznych miast których zachował się niemal kompletny średniowieczny system fortyfikacyjny. Jego wznoszenie zapoczątkowane zostało przywilejem królewskim z 1352 roku, zezwalającym na otoczenie miasta murami. Pod koniec XIV wieku istniał już mur kamienny z paroma basztami i trzy główne bramy miejskie.
Dodatkową obronę stanowiła fosa. Fortyfikacje rozbudowywano systematycznie do połowy XVI wieku, kiedy to w obliczu zagrożenia tureckiego powstały barbakany dodatkowo zabezpieczające bramy miejskie. W 1950 roku miasto objęte zostało ochroną konserwatorską. Jednocześnie rozpoczął się systematyczny proces jego kompleksowej rewitalizacji. Ogromnym wyróżnieniem za wkład w ochronę zabytków było wpisanie w 2000 roku jego centrum historycznego oraz dzielnicy żydowskiej na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.
BARDEJOVSKE KUPELE
Przy okazji warto wspomnieć o położonym niedaleko Bardiowa znanym uzdrowisku Bardejovské Kúpele /www.kupele-bj.sk/. Jego początki sięgają połowy XVIII wieku. Sława kwaśnych wód mineralnych ściągała tu nie tylko bogate mieszczaństwo z Węgier i Polski. Uzdrowisko odwiedzały także koronowane głowy jak chociażby austriacka księżniczka Maria Ludwika (przyszła małżonka Napoleona Bonapartego) czy car rosyjski Aleksander I. Dodatkowy rozgłos przyniósł w 1895 roku pobyt austriackiej cesarzowej Elżbiety /Sisi/– małżonki Franciszka Józefa I.
Po jej pobycie uzdrowisko stało się miejscem ulubionych wycieczek dla szlachty. Na początku XX wieku należało ono do najlepszych tego typu miejsc w monarchii austro-węgierskiej. Obecnie Bardejovské Kúpele znane są także z najstarszego na Słowacji skansenu architektury ludowej. Znajduje się w nim rekonstrukcja unikatowego średniowiecznego urządzenia służącego do wiercenia rur drewnianych. Robione z pni sosnowych rury i łączone metalowymi pierścieni tworzyły system wodociągowy, którego budowę rozpoczęto w Bardiowie w 1423 roku. Ciekawe, że doskonale funkcjonował przez ponad 500 lat i dotrwał aż do 1963 roku.
Uzdrowisko Bardejovskie Kupele, położone na wysokości 325 m, dzięki swoim walorom leczniczym i turystycznym przyciąga także liczne mnóstwo turystów z Polski. Powodem są nie tylko lecznicze źródła mineralne oraz wysoka jakość bazy leczniczej, ale także ciche i spokojne środowisko. Pierwsza wzmianka pisemna o Bardejovskich Kupelach pochodzi z roku 1247, kiedy węgierski król Bela IV darował je i ich źródła miastu Bardiów. Ludzie już w tamtych czasach poznali walory lecznicze tutejszych wód zdrojowych. W roku 1505 wybudowano pierwsze baseniki dla chorych, którzy przyjeżdżali z dalekich okolic.
Duży wpływ na rozwój uzdrowiska miała węgierska i polska szlachta. Wieść o uzdrowisku dotarła nawet do królewskich dworów, szczególnie po uzdrowieniu polskiego szlachcica Tomasza Lisieckiego z Lisic. Prawdziwym skarbem Bardejovskich Kupieli są przyrodnicze, lecznicze źródła mineralne, których skład należy do najsłynniejszych w Europie. Naturalne lecznicze wody zdrojowe są klasyfikowane jako chlorkowo-sodowe, żelazawe, zimne, ze zwiększoną zawartością kwasu borowego.
Leczy się tutaj dorosłych i dzieci. Do głównych leczonych tu należą: choroby układu pokarmowego włącznie z wątrobą, woreczkiem żółciowym, śledzioną oraz stany pooperacyjne tych organów. Następną kategorię stanowią choroby przemiany materii (cukrzyca, zaburzenia w metabolizmie) oraz choroby dróg oddechowych. Są tu także dobre warunki do leczenia otyłości innych chorób cywilizacyjnych.
Podstawą całościowego sanatoryjnego leczenia są wody mineralne, które się używa głownie do spożycia, inhalacji, kąpieli mineralnych i irygacji (wypłukiwanie jamy ustnej). Pijalnia zdrojowa oferuje 8 rodzajów wód mineralnych. Do dyspozycji jest także kryty basen rehabilitacyjny oraz otwarty basen pływacki z podgrzewaną wodą w parku leśnym.
A W OKOLICACH…
Na gości czekają hotele i pensjonaty, większość budynków wybudowana jest w stylu nawiązującym do miejscowej architektury. Co roku w uzdrowisku organizowane jest Międzynarodowe Lato Muzyczne (koncerty, wystawy, prezentacje…). Polecamy także wizytę w Skansenie Architektury Ludowej regionu Górny Szarisz, który znajduje się w samym centrum uzdrowiska. Fanom tenisa ziemnego uzdrowisko oferuje 5 kortów tenisowych. Rodziny z dziećmi oraz młodzież zapraszamy na mini-golf.
Z innych atrakcji turystycznych, które warto odwiedzić w okolicy Barciowa, to cenne drewniane kościoły, należące do interesujących obrazów ludowej twórczości architektonicznej. Odzwierciedlają specyficzny historyczny rozwój tych terenów oraz wyrażają wpływy wschodu i zachodu na ich formowanie. Należą do zespołu 27 wschodnio-słowackich drewnianych kościołów, będących od 1968 roku narodowym zabytkiem kultury.
W okolicach miasta do najcenniejszych należy gotycki rzymskokatolicki kościół św. Franciszka z Asyżu w miejscowości Hervartov. Jest to najstarszy drewniany kościół na Słowacji, który zbudowany został około roku 1500. Wspólnie z siedmioma innymi kościołami znajdującymi się w miejscowościach Tvrdošín, Leštiny, Kežmarok, Hronsek, Bodružal, Ladomírová, Ruská Bystrá, wpisany został w 2008 roku na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.
Z punktu widzenia architektonicznego i historycznego interesujące są drewniane kościoły obrządku wschodniego (cerkwie) w miejscowościach Krzywe, Lukov-Wenecja, Friczka, Jedlinka, Kożany oraz Troczony, powstałe w większości w XVIII wieku. Sztukę bizantyjską przypominają wykorzystaniem centralnej przestrzeni, stopniowym rozmieszczeniem trzech wieży oraz plastycznym rozwiązaniem wnętrza z ikonostasem.
Zdjęcia: Bardiów – Cezary Rudziński, Bardejovské Kúpele – Słowackie Centrum Turystyki