Dominantą Wzgórza Zamkowego oraz całego, 10-tysięcznego miasta Litomyszl we wschodnich Czechach, są dwie wieże barokowego kościoła pijarów p.w. Odnalezienia Świętego Krzyża. Najcenniejszy, chociaż nie najstarszy, tutejszy zabytek sakralny o bardzo ciekawej historii i współczesności.

Niezwykłe muzeum Josefa Váchala w skromnym domku urzędnika, drukarza i miłośnika sztuki Josefa Portmana, od jego nazwiska nazwane Portmoneum, znajdujące się przy bocznej uliczce na Wzgórzu Zamkowym w Litomyszli, przeszło w br. gruntowny remont z rozbudową o nowy dział oraz częściową zmianą ekspozycji. I w nowej odsłonie ponownie udostępniono je zwiedzającym.

Pod tym tytułem opublikowałem reportaż z mojej pierwszej podróży po chorwackim wybrzeżu Adriatyku równo… 60 lat temu. Do powrotu do niej i tamtych, odległych czasów, zachęciła mnie dr Agnieszka Puszczewicz, dyrektorka przedstawicielstwa w Polsce Chorwackiej Wspólnoty Turystycznej. W bogatej już historii turystycznych wyjazdów Polaków w tamte strony był to zaledwie mało znaczący epizod. Ale dotyczył powstającego dopiero kierunku podróży, który z czasem stał się masowym.

Renesansowy zamek w Litomyszli, o którego dziejach napisałem obszerniej w pierwszej części relacji z niego, należy do najcenniejszych zabytków tego stylu w Czechach i jest uważany za najznakomitszy przykład północnowłoskiego renesansu po tej stronie Alp. Jego dawni właściciele, przynajmniej niektórzy, zapisali się w historii naszych południowych sąsiadów, a zabytkowi poświęcono już sporo publikacji.